Ο ρατσισμός στο κυπριακό σχολείο

 Ένας στους δυο μαθητές νιώθει άβολα με τους αλλοδαπούς στην τάξη 

Μια συγκλονιστική έρευνα του Ευρυβιάδειου Γυμνασίου που αποκαλύπτει  τις στάσεις και τις αντιλήψεις μαθητών  για τη  συμβίωση  γηγενών και αλλοδαπών  παιδιών.

Η σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού έχει αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια, καθώς έχει αυξηθεί ο αριθμός των αλλοδαπών παιδιών που φοιτούν στα δημόσια σχολεία. Στο Ευρυβιάδειο Γυμνάσιο Λάρνακας για παράδειγμα, σε διάστημα τριών ετών, οι αλλοδαποί μαθητές αυξήθηκαν κατά 25%. Έτσι λοιπόν, το σχολείο αποφάσισε να διερευνήσει τις στάσεις των γηγενών μαθητών όσον αφορά στη συμβίωσή με τους αλλοδαπούς μαθητές καθώς επίσης, σε ποιο βαθμό τα παιδιά των διαφορετικών εθνικοτήτων γίνονται αποδεκτά στη σχολική κοινότητα. Σχετική έρευνα διενεργήθηκε φέτος στο πλαίσιο του προγράμματος «Μαθητές στην Έρευνα - ΜΕΡΑ», εντός του Γυμνασίου, με τη χορήγηση ερωτηματολογίων σε όλους τους μαθητές, σε γονείς Κυπρίων παιδιών και στους καθηγητές του σχολείου. Επίσης πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις σε μικρό αριθμό μαθητών, καθηγητών και την πρόεδρο του Συνδέσμου Γονέων του σχολείου. 
 Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε χαμηλό βαθμό ανοχής και αποδοχής εκ μέρους των γηγενών μαθητών ως προς τους αλλοδαπούς μαθητές. Ένα μεγάλο ποσοστό των μαθητών νιώθει άβολα με τους αλλοδαπούς στην τάξη (51%), ενώ 60,8% δεν θα κάθονταν δίπλα τους. Το 72% δεν θα τους επισκεπτόταν στο σπίτι τους και το 87,2% συμφωνεί πως στο σχολείο γίνονται καβγάδες μεταξύ αλλοδαπών και Κυπρίων μαθητών. Πιο κάτω, παρουσιάζει τα σημαντικότερα ευρήματα της μελέτης: 

«Η συμβίωση γηγενών-αλλοδαπών μαθητών είναι κάπως ομαλή, άλλα με έντονα συναισθήματα ξενοφοβίας και στερεότυπες αντιλήψεις. Ειδικότερα το 73,1% των μαθητών δείχνει ρατσιστική συμπεριφορά προς τους αλλοδαπούς συμμαθητές. Οι φιλίες μέσα στο σχολικό χώρο γίνονται σε μεγάλο βαθμό βάση εθνικότητας. Συγκεκριμένα φάνηκε ότι για το 55,4% η εθνικότητα είναι βασικό κριτήριο για την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων. Φαίνεται ακόμη να επικρατούν κάποιες στερεοτυπικές αντιλήψεις κυρίως σε σχέση με την παραβατικότητα, καθώς το 72% των μαθητών θεωρεί ότι τα ίδια τα αλλοδαπά παιδιά δημιουργούν προβλήματα στο σχολείο, ενώ το 67% θεωρεί πως ακόμα και η παρουσία των αλλοδαπών δημιουργεί προβλήματα. Στην ίδια ερώτηση συμφωνούν με τη δήλωση αυτή και οι καθηγητές (62,1%) και οι γονείς (59%). Ακόμη 56% των παιδιών θεωρούν πως οι αλλοδαποί συμμαθητές δημιουργούν προβλήματα στη διεξαγωγή του μαθήματος και 58% των μαθητών θεωρούν πως οι αλλοδαποί δημιουργούν προβλήματα πειθαρχίας. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι πέραν του 82% δεν επισκέπτεται αλλοδαπούς μαθητές στο σπίτι τους και παράλληλα ένα πολύ μεγάλο ποσοστό παιδιών (73,1%) δηλώνουν ότι υπάρχουν ρατσιστικές συμπεριφορές στο σχολείο από μέρους συμμαθητών τους. Στην ερώτηση αυτή, το ποσοστό των απαντήσεων των καθηγητών είναι 82,7% και των γονέων 70,5%. 
Αντίθετα, μόλις ένα στα τρία παιδιά θεωρεί ότι είναι ενδιαφέρον να υπάρχουν αλλοδαποί μαθητές στην τάξη (35,3%). Ένα 69% δεν θα ψήφιζε αλλοεθνή μαθητή για το συμβούλιο της τάξης. Ακόμη ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό (44,5%) θεωρεί ότι οι μαθητές από άλλες εθνικότητες απειλούν τον πολιτισμό τους και ότι οι αλλοδαποί μαθητές πρέπει να πηγαίνουν σε ξεχωριστά σχολεία για αλλόγλωσσους (59,1%). Στα δύο τελευταία ερωτήματα οι απαντήσεις των καθηγητών και των γονέων κινούνται επίσης παράλληλα: Στην ερώτηση αν θεωρούν ότι απειλείται ο πολιτισμός τους από μαθητές άλλων εθνικοτήτων συμφωνούν και οι καθηγητές με ποσοστό 58,6%, και οι γονείς με 54,8%. Επίσης, ποσοστό καθηγητών 58,6% και γονέων 42,6% θεωρούν πως οι αλλοεθνείς μαθητές πρέπει να πηγαίνουν σε ξεχωριστά σχολεία. Είναι ακόμη χαρακτηριστικό ότι οι καθηγητές υποστηρίζουν κάθετα, σε ποσοστό 100% πως οι τάξεις με μεγάλο αριθμό αλλοδαπών δεν παρουσιάζουν ενδιαφέρον. 
Στην ερώτηση για το ζήτημα της εθνικότητας του σημαιοφόρου που συζητήθηκε αρκετές φορές στο σχολείο η συντριπτική πλειοψηφία θεωρεί ότι ο μαθητής, όταν είναι πρώτος, γίνεται σημαιοφόρος, ανεξάρτητα από την προέλευση και την εθνικότητά του, εφόσον και ο ίδιος το επιθυμεί (71,7%). Αντίστοιχα μεγάλα ποσοστά διαφωνούν με την κατάργηση των θρησκευτικών συμβόλων (μαθητές 71%, καθηγητές 64,3%, γονείς 59%). 
Παρόλα αυτά, γενικότερα το κλίμα του σχολείου δεν φαίνεται να είναι αρνητικό. Μεγάλα ποσοστά των παιδιών φαίνεται να έχουν καλές σχέσεις με τα παιδιά της τάξης τους (84,3%) 
και γενικότερα το σχολείο (97%). 
Βέβαια διερευνώντας τις σχέσεις μεταξύ των παιδιών φαίνεται ότι μόλις 9% των Ελληνοκυπρίων έχει τους περισσότερους φίλους του από άλλη χώρα. Την ίδια στιγμή όμως υπάρχουν προβλήματα εντός των μικρών κοινοτήτων των τμημάτων: 42% των παιδιών διαφωνεί ότι στο τμήμα υπάρχουν καλές σχέσεις μεταξύ Κύπριων και αλλοδαπών, 46% αναφέρει ότι υπάρχουν στο τμήμα μαθητές που κοροϊδεύουν τους αλλοεθνείς συμμαθητές τους, και 45% συμφωνεί ότι οι μαθητές στην τάξη σέβονται και αγαπούν τα αλλοεθνή παιδιά. 
Την ίδια ώρα, οι γονείς και οι καθηγητές συμφωνούν στην αντίληψη πως σε γενικές γραμμές οι σχέσεις είναι φιλικές (καθηγητές 71,7% και γονείς 64,3%), αλλά ίσως επιφανειακές και τυπικές, αφού την ίδια στιγμή γονείς, μαθητές και καθηγητές δίνουν ψηλά ποσοστά στους καβγάδες μεταξύ Κύπριων και αλλοδαπών μαθητών (μαθητές 87,2%, καθηγητές 60,7% και οι γονείς 76,7%). Το χαμηλότερο ποσοστό των καθηγητών ίσως εξηγείται από το γεγονός πως αρκετές συγκρούσεις παραμένουν ανάμεσα στους μαθητές και δεν φτάνουν ποτέ στους καθηγητές. 
Παράλληλα στο σημείο αυτό είναι ενδιαφέρον να αναφερθεί ότι από τις συνεντεύξεις φάνηκε πως μια συγκεκριμένη μειονότητα, οι Παλαιστίνιοι, αντιμετωπίζουν ιδιαίτερο πρόβλημα αποδοχής και ομαλής συμβίωσης σε αντίθεση με παιδιά από άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουκρανία κ.τλ.) όπου η ένταξη των παιδιών αυτών φαίνεται να διαφοροποιείται. 

Οι κοινές εκδηλώσεις και δραστηριότητες ενώνουν

Ένα μεγάλο ποσοστό μαθητών λαμβάνει μέρος σε σχολικές δραστηριότητες με τη δική τους θέληση και νιώθουν αρκετά άνετα με την ένταξή τους στις γιορτές (60,8%), χωρίς να παρουσιάζονται διαφορές ανάμεσα σε αλλοδαπούς και γηγενείς μαθητές. Οι μαθητές (69,1%) πιστεύουν πως οι καθηγητές τους ενθαρρύνουν για να συμμετέχουν σε σχολικές δραστηριότητες. Ακόμη ένα μεγάλο ποσοστό γηγενών και αλλοδαπών μαθητών θεωρούν πως οι καθηγητές ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των παιδιών σε εκδηλώσεις: από τους γηγενείς το 52%, ενώ από τους αλλοεθνείς το 17%. 
Όμως μόνο ένα 4% συμμετέχει στα μαθητικά συμβούλια, και αυτά είναι παιδιά αλλοδαπών που όμως γεννήθηκαν στην Κύπρο ή βρίσκονται εδώ πάρα πολλά χρόνια. Όπως προκύπτει από τα δεδομένα, το 64% των μαθητών θεωρεί πως στο σχολείο είναι χρήσιμες τέτοιες δραστηριότητες, στοιχείο που επιβεβαιώνεται και στις συνεντεύξεις, αφού καθηγητές και μαθητές επισημαίνουν πως ενθαρρύνεται η επικοινωνία και η συνεργασία μεταξύ τους. Από τις συνεντεύξεις φάνηκε πως αθλητικές δραστηριότητες, εκδρομές και συμμετοχή των αλλοδαπών στις σχολικές δραστηριότητες φέρνουν τους μαθητές πιο κοντά, γιατί αναγκάζονται να συνεργαστούν και να γνωριστούν καλύτερα. 
60,8% δεν θέλουν να κάθονται στο ίδιο θρανίο με αλλοδαπό 72% θεωρούν ότι οι αλλοδαποί δημιουργούν προβλήματα στο σχολείο 69% δεν θα ψήφιζαν αλλοεθνή μαθητή για το συμβούλιο της τάξης 59% υποστηρίζουν ότι πρέπει να υπάρχουν ξεχωριστά σχολεία

Η ταυτότητα της έρευνας

Η έρευνα «αντιλήψεις των μαθητών για τη συμβίωση γηγενών και αλλοδαπών παιδιών στο κυπριακό σχολείο» διενεργήθηκε κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά στο Ευρυβιάδειο Γυμνάσιο Λάρνακας. Τηνερευνητική ομάδα αποτέλεσαν οι μαθητές: Άντρια Πέτρου, Αντρέας Μακρής, Χαραλαμπία Δρουσιώτου, Ελένη Τσουλή και Άντρια Ευθυμίου. Συντονιστές εκπαιδευτικοί: Ανδρέας Λοΐζου, Ελένη Παπαγιάννη, Στέλλα Μάουερ και Αντριανή Καραγιαννά. Έμπειροι ερευνητές: Χριστίνα Παπασολομώντος και Παυλίνα Χατζηθεοδούλου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.

Να μην μείνουμε με σταυρωμένα χέρια 

ΤΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

«Οι διαπιστώσεις της έρευνας φαίνεται να αποκαλύπτουν ότι η διαφορετικότηταπαραμένει σημαντικό στοιχείο για τη ζωή των παιδιών,αφού τους απασχολεί και τους προβληματίζει, συνειδητά ή ασυνείδητα» επισημαίνει η ερευνητική ομάδα του Ευρυβιάδειου Γυμνασίου και προσθέτει τα εξής: «Σε θέματα όπως η επίδοση, αφήνουν στην άκρη τα στερεότυπα και θεωρούν ότι ο σημαιοφόροςκρίνεται μόνο από την επίδοσή του και καμιά άλλη ταυτότητα. Αυτό που πρέπει να επιδιώξει το κυπριακό σχολείο δεν είναι οι επιφανειακές λύσεις, αλλά η υιοθέτηση πρακτικών και δράσεων για αντιμετώπιση της ξενοφοβίας, η έμφαση στη λειτουργική εμπλοκή όλων των παιδιών στη ζωή του σχολείου και στη λήψη αποτελεσματικών μέτρων όπως η ταχύρρυθμη διδασκαλία της ελληνικήςγλώσσας. Ο περιορισμός των διαπολιτισμικών δραστηριοτήτων σε γνωριμία με τους άλλους πολιτισμούς είναι μία αρχή, αλλά δεν είναι αρκετό. Η συγκεκριμένη έρευνα θα ήταν καλό να αποτελέσει το σημείο εκκίνησης για προβληματισμό σχετικά με την ένταξη των αλλοδαπών μαθητών στα σχολεία μας. Η ελπίδα πως η εκπαίδευση θα εξαφανίσει τις διακρίσεις και θα μειώσει τις προκαταλήψεις μπορεί να είναι περιορισμένη, καθώς το εκπαιδευτικό σύστημα επηρεάζεται άμεσα από το κοινωνικό σύστημα, το οποίο δημιουργεί διάφορες μορφές ανισότητας και κοινωνικού αποκλεισμού, αλλά αυτό δεν πρέπει να μας δένει τα χέρια».
Πηγή: Φιλελεύθερος