Ρεπορτάζ από το παρελθόν - Ακρωτήρι, 40 χρόνια ανασκαφής V

Αρθρογραφεί ο Δημήτρης Πράσσος, εφημερίδα «Κοινή Γνώμη»
Έμεινε για πάντα εκεί
Για το Μαρινάτο, το Ακρωτήρι είναι το επιστέγασμα μιας λαμπρής επιστημονικής καριέρας. Παρότι έχει εργαστεί στην Κρήτη, την Κυπαρισσία, το Μαραθώνα και αλλού, η προϊστορική πόλη είναι η αγαπημένη του. Έχει μάλιστα αγοράσει σπίτι στην περιοχή και όποτε βρίσκεται στο νησί, τρέχει συνεχώς στο ανασκαφικό πεδίο. Προνόησε επίσης να προστατέψει τις αρχαιότητες με ένα στέγαστρο αποτελούμενο από μεταλλικό σκελετό (ντέξιον) και φύλλα αμιάντου, ενώ απαλλοτρίωσε ή δέσμευσε μια μεγάλη έκταση γύρω από τις αρχαιότητες. Την 1η Οκτωβρίου 1974, είναι ξανά στην ανασκαφή και εποπτεύει τις εργασίες στην «Τριγωνική Πλατεία». Εκεί τελειώνουν όλα. Ένα μοιραίο γλίστρημα και ο άνθρωπος που πραγματοποίησε μια από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 20ου αιώνα, τραυματίζεται θανάσιμα. Δε θα φύγει ποτέ από εκεί. Ικανοποιώντας την τελευταία του επιθυμία, οι οικείοι του, τον έθαψαν μέσα στην Ανασκαφή του Ακρωτηρίου.
Επιμύθιο
Ο Σπυρίδων Μαρινάτος, έκανε τη μεγάλη ανακάλυψη, οιστρηλατημένος από μια τολμηρή θεωρία. Τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα, δεν την επαληθεύουν, καθώς οι επιστήμονες τοποθετούν τη μοιραία έκρηξη περίπου 150 χρόνια πριν την κατάρρευση της Μινωικής Κρήτης. Αν και βέβαια τίποτα δεν αποκλείει, η πορεία της παρακμής, να ξεκίνησε από τη μοιραία άνοιξη του 1613 π.χ (κατά την εμπερίστατη χρονολόγηση του Walter Friedrich), όταν ο ουρανός σκοτείνιασε και δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα διάπυρης ύλης εκτοξεύθηκαν μέχρι τη στρατόσφαιρα.
Επίσης, η συνέχιση της ανασκαφικής εργασίας και η κοπιώδης αποκατάσταση των τοιχογραφιών, οδήγησαν σε αναθεώρηση των αρχικών ερμηνειών και εκτιμήσεων του για το απεικονιστικό ή νοηματικό υπόβαθρο κάποιων. Η παρακαταθήκη όμως που άφησε ο Μαρινάτος στην παγκόσμια αρχαιολογία είναι ανεκτίμητη. Το έργο του συνέχισε άριστα, ο προικισμένος βοηθός του Χρίστος Ντούμας, που ήταν δίπλα του από την πρώτη στιγμή. Το γεγονός, ότι σήμερα θεωρείται κορυφαία αυθεντία στην αρχαιολογία της «Εποχής του Χαλκού» είναι από μόνο του, αρκετά εύγλωττος μάρτυρας, της επιτυχημένης πορείας του στη Διεύθυνση της Ανασκαφής.
Αλλά σήμερα, το ενδιαφέρον για το Ακρωτήρι, έχει μετατοπιστεί. Τα λαμπρά κτίσματα, το προηγμένο αποχετευτικό σύστημα, τα εκπληκτικά κεραμικά και οι αριστουργηματικές τοιχογραφίες, παραμερίστηκαν και όλοι μιλούν για μια τραγωδία. Την πτώση ενός τμήματος του φιλόδοξου βιοκλιματικού Στεγάστρου και τον επακόλουθο θάνατο ενός ανθρώπου. Η σιωπή, έχει καλύψει ξανά την προϊστορική πόλη. Αυτή τη φορά όμως, όχι λόγω της ηφαιστειακής σποδού. Και η θλίψη ξεκίνησε πάλι από την «Πλατεία των Τριγώνων».
…και ένα Υστερόγραφο
Το αφιέρωμα για το Ακρωτήρι, γράφτηκε με τον ενθουσιασμό που ανοίγει διάπλατη την πόρτα στα λάθη. Μεγάλη δυσκολία, προέκυψε από τα αγγλόφωνα κείμενα, για τα οποία προτιμήθηκε η ελεύθερη απόδοση, αντί της πιστής μετάφρασης. Αυτό επέτρεψε ίσως, να εμφιλοχωρήσουν περισσότερα λάθη, που ελπίζω να συγχωρηθούν. Προτιμήθηκε επίσης οι παραπομπές να ενσωματώνονται απευθείας στο κείμενο για να είναι περισσότερο προσιτές στον απλό αναγνώστη.
Τέλος, θα ήταν τεράστια και ασυγχώρητη παράλειψη, αν δεν επεσήμαινα την καθοριστική συμβολή του διακεκριμένου Θηραίου νομικού και εκδότη των «Θηραϊκών Νέων» κ. Εμμανουήλ Λιγνού. Οι πολύτιμες γνώσεις του και το ανεκτίμητο αρχείο του, παραχωρήθηκαν στον γράφοντα προθυμότατα και αφειδώς. Και φυσικά, οι παρατηρήσεις και υποδείξεις του - τέσσερις φορές του εστάλη το κείμενο - αξιοποιήθηκαν στο έπακρο.
Συμπληρωματική Βιβλιογραφία
1. Συλλογικό Έργο «Αργοναύτης Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Χρίστο Ντούμα». Έκδοση «Εφημερίδα Καθημερινή» Αθήνα 2003.
2. Αντώνιος Κονταράτος «Σαντορίνη - Πορεία στο Χρόνο». Εκδόσεις «Ηλιότοπος» Σαντορίνη 2007.
3. Σπυρίδων Μαρινάτος. «Ανασκαφαί Θήρας VI (1972). Έκδοση «Βιβλιοθήκη της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας» Αθήνα 1974.
4. Χρίστος Ντούμας. «Οι Τοιχογραφίες της Θήρας» Έκδοση «Ίδρυμα Θήρας Πέτρος Μ. Νομικός» Αθήνα 1992- Β Έκδοση 1999 .
5. Ίρις Τζαχίλη. «Υφαντική και Υφάντρες στο Προϊστορικό Αιγαίο 2000-1000 π.χ». Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Ηράκλειο 1997.