Άποψη: Εκπαιδευτική πολιτική χωρίς ορθολογισμό

Του Αθανάσιου E. Γκότοβου*

Με την έναρξη κάθε ακαδημαϊκού έτους, χιλιάδες πρωτοετείς φοιτητές βρίσκονται να σπουδάζουν κάτι που δεν ανταποκρίνεται σ’ εκείνο που ήθελαν ή που φαντάζονταν ότι θα ήταν αυτό που επιθυμούσαν να σπουδάσουν. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο φοιτητής αισθάνεται εγκλωβισμένος σε ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον με το οποίο δυσκολεύεται να συμφιλιωθεί. Καθώς οι άκαμπτες δομές του συστήματος δεν επιτρέπουν έγκαιρες οριζόντιες μετακινήσεις, οι επιλογές ενός «άτυχου» φοιτητή δεν είναι πολλές: είτε σπουδάζει με το ζόρι κάτι με το οποίο δεν ενθουσιάζεται ούτε λόγω περιεχομένου ούτε λόγω καλής πρόσβασης στην αγορά εργασίας, με την ελπίδα να περάσει πολύ αργότερα με κατατακτήριες σε ένα άλλο Τμήμα, ή ξαναδοκιμάζει ως υποψήφιος την επόμενη χρονιά ή συμβιβάζεται με τη «μοίρα» του και περιορίζει τις φιλοδοξίες του.
Το ζήτημα των «εγκλωβισμένων» φοιτητών δεν είναι εύκολο, αλλά ο τρόπος με τον οποίο το ελληνικό σύστημα κατανομής υποψηφίων στα Τμήματα των ΑΕΙ ρυθμίζει τις ευκαιρίες αλλαγής σπουδών είναι σκανδαλώδης: από ένα σημείο και ύστερα στερείται κάθε ορθολογισμού και το μόνο που τον συντηρεί είναι η αδυναμία του κομματικού συστήματος να παραγάγει ορθολογικότερη εκπαιδευτική πολιτική. Η κύρια πτυχή του προβλήματος είναι η ασύμμετρη ζήτηση ανάμεσα στα διάφορα Τμήματα, η οποία επιτείνεται από την εξίσου ασύμμετρη ζήτηση ανάμεσα στα ιδρύματα. Η ζήτηση αυτή προσδιορίζεται όχι τόσο από τις «κλίσεις» και τα ενδιαφέροντα των υποψηφίων, όσο από τις διακυμάνσεις της αγοράς εργασίας και τις περιπέτειες του συστήματος απασχόλησης σε συνάρτηση με τις δοξασίες και τις φιλοδοξίες γονέων και υποψηφίων. Η σύγκρουση ανάμεσα σε περιορισμένες φοιτητικές θέσεις και στις φιλοδοξίες των υποψηφίων τους οδηγούν αναγκαστικά σε δεύτερες σκέψεις. Εκτός από μία: τη μετακίνηση προς ένα άλλο Τμήμα, ίδιου «σθένους» με εκείνο στο οποίο μπήκαν.
Μια δεύτερη πτυχή σχετίζεται με τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες πολλών υποψηφίων, οι οποίες τρέφονται από ένα σύστημα επιλογής που δεν αποτιμά ποιότητες, αλλά συντάσσει αδιάβλητες λίστες προτεραιότητας, καλλιεργώντας την ελπίδα ότι με λίγη τύχη και πολύ φροντιστήριο όλα είναι εφικτά για όλους. Η ουσία, όμως, του προβλήματος βρίσκεται στην προχειρότητα με την οποία ασκείται η εκπαιδευτική πολιτική και στον φόβο του κομματικού συστήματος μπροστά σε ορθολογικές λύσεις. Όσο η άσκηση της εκπαιδευτικής πολιτικής παραμένει δέσμια του φοβικού αυτού συνδρόμου, η μεγαλύτερη απόσταση που μπορούν να διανύσουν οι λύσεις αυτές είναι μέχρι τα συρτάρια των αρμοδίων.

* Ο κ. Γκότοβος είναι καθηγητής Παιδαγωγικής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και διευθυντής Εργαστηρίου Εμπειρικής Εκπαιδευτικής Έρευνας.

Πηγή: Καθημερινή