Μήλος

Ταυτότητα:
Έκταση: 158,403 τ.χλμ.
Μήκος ακτογραμμής: 139 χλμ.
Πληθυσμός: 4.771 κάτοικοι
Πρωτεύουσα του νησιού και πληθυσμός της: Πλάκα (792 κάτοικοι)
Διοικητική ένταξη: Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, Νομός Κυκλάδων, Επαρχία Μήλου, Δήμος Μήλου
Τοπικές εφημερίδες: Πολίτης της Μήλου, Μήλος, Φωνή της Μήλου
Μουσεία: Αρχαιολογικό Μουσείο, Εκκλησιαστικό Μουσείο, Λαογραφικό Μουσείο, Μεταλλευτικό Μουσείο
Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία: Φυλακωπή, Κατακόμβες, Αρχαίο Θέατρο. Το νησί είναι εγγεγραμμένο στον κατάλογο των «100 αρχαιολογικών χώρων της Μεσογείου», στο πλαίσιο του Προγράμματος Δράσης του ΟΗΕ και της UNESCO για τη Μεσόγειο (UN/RAM)
Παραδοσιακοί οικισμοί: Πλάκα, Κλήμα, Τρυπητή, Φουρκοβούνι
Φυσικά μνημεία: Η περιοχή του Προφήτη Ηλία έχει ενταχθεί στο κοινοτικό δίκτυο NATURA 2000 ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ). Η δυτική Μήλος αποτελεί Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά της Ελλάδας

Θέση και περιβάλλον
Η Μήλος βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο των Κυκλάδων, σε απόσταση 86 ναυτικών μιλίων από τον Πειραιά. Το σχήμα της είναι ακανόνιστο. Το μήκος της από βορρά προς νότο φτάνει τα 11,2 χλμ., ενώ από ανατολή προς δύση τα 17,6 χλμ. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι ο κλειστός όρμος στο βόρειο τμήμα του νησιού. Εισδύει περίπου 5,5 ναυτικά μίλια προς τα νοτιοανατολικά και είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος κόλπος της Ελλάδας. Το έδαφός της είναι κυρίως ορεινό με υψηλότερη κορυφή τον Προφήτη Ηλία, που φτάνει τα 751 μ. Τα λιγοστά πεδινά εδάφη βρίσκονται στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού. Είναι ηφαιστειογενές νησί και βρίσκεται στο ηφαιστειακό τόξο του νοτίου Αιγαίου. Υπάρχουν δύο ανενεργά ηφαίστεια, της Φυριπλάκας στο κεντρικό τμήμα του νησιού και του Τράχηλα στο βορειοδυτικό. Το πρώτο διαθέτει κρατήρα διαμέτρου 1.700 μ. και έχει ύψος 220 μ. Υπάρχουν όμως πηγές αερίων, κυρίως στο ανατολικό και στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού, τόσο επίγειες όσο και υποθαλάσσιες. Η γεωλογική αυτή δραστηριότητα έχει και πρακτικό αντίκτυπο, καθώς η ΔΕΗ εγκατέστησε στη Μήλο γεωθερμοηλεκτρική μονάδα, η οποία καλύπτει μέρος των αναγκών του νησιού σε ηλεκτρική ενέργεια. Στην ηφαιστειακή δραστηριότητα οφείλεται και η ύπαρξη εναλίων σπηλαίων εξαιρετικού κάλλους, όπως η Σμαραγδένια Σπηλιά, το Κλέφτικο και τα Παπάφραγκα. Το έδαφος είναι εύφορο και παράγει εσπεριδοειδή, κηπευτικά, δημητριακά, ελιές και σύκα.
Πανίδα
Στο νησιωτικό σύμπλεγμα της Mήλου συναντιούνται πολλά ενδημικά είδη και υποείδη ερπετών, δηλαδή είδη που δεν συναντιούνται σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου. Η οχιά της Μήλου (Macrovipera schweizeri) είναι ένα από αυτά, αλλά και η γουστέρα της Μήλου (Podarcis milensis), παρότι είναι πολύ συνηθισμένο είδος σαύρας στο νησί, είναι ενδημική. Η γραμμωτή νεροχελώνα (Mauremys rivulata) επιβιώνει μόνο στην περιοχή της Αχιβαδόλιμνης όπου έχουν παρατηρηθεί ελάχιστα άτομα, ενώ το ενδημικό υποείδος του νερόφιδου (Natrix natrix schweizeri) είναι πολύ σπάνιο στο νησί. Ενδημικό είναι και το υποείδος της τρανόσαυρας (Lacerta trilineata hansschweizeri). Ο κυρτοδάκτυλος (Cyrtopodion kotschyi), ο αβλέφαρος (Ablepharus kitaibelii) και το σαμιαμίδι (Hemidactylus turcicus) είναι κοινά είδη σαυρών στο νησί. Δύο ακόμα είδη φιδιών υπάρχουν στη Μήλο, το αγιόφιδο (Telescopus fallax), το οποίο είναι πιθανώς το πιο κοινό είδος φιδιού στην περιοχή, καθώς και το σπιτόφιδο (Elaphe situla), που συνήθως βρίσκεται σε αγροτικές εκτάσεις.
Ανθρώπινη παρουσία
Η ανθρώπινη παρουσία στη Μήλο τεκμηριώνεται από το β΄ μισό της 8ης χιλιετίας π.Χ. (Μεσολιθική περίοδος). Εγκαταστάσεις για εξαγωγή οψιανού υπήρχαν ήδη από τηΝεολιθική περίοδο, στις θέσεις Νύχια και Δεμεναγάκι. Κατά την Πρώιμη εποχή του Χαλκού (3300-2000 π.Χ.) αναπτύσσονται εγκαταστάσεις στο Χάλακα, στον Πηλό, τη Φυλακωπή και αλλού. Ο πρώτος οργανωμένος οικισμός της Φυλακωπής χτίζεται γύρω στο 2200 π.Χ. Το 2000 π.Χ. ο οικισμός τειχίζεται, οργανώνεται σε οικοδομικά τετράγωνα και αποκτά οδικό και αποχετευτικό δίκτυο. Η πόλη καταστράφηκε και ξαναχτίστηκε γύρω στα 1550 π.Χ., γνώρισε μια νέα καταστροφή το 1400 π.Χ. και εγκαταλείφθηκε οριστικά τον 11ο αι. π.Χ.
Αρχαιολογικοί χώροι
Η Μήλος διαθέτει δύο οργανωμένους αρχαιολογικούς χώρους, τη Φυλακωπή, στην οποία γίνονται εργασίες διαμόρφωσης, και τις Κατακόμβες. Αξίζει όμως να αναφερθούμε λίγο πιο αναλυτικά στην αρχαία πόλη της Μήλου. Ξεχωρίζουν τα ερείπια του τείχους του 4ου αι. π.Χ. και το Γυμνάσιο, που βρίσκεται πάνω από το Στάδιο. Η Αρχαία Αγορά εντοπίστηκε στη θέση Τρεις Εκκλησιές, όπου βρίσκεται και ένα παλαιοχριστιανικό βαπτιστήριο. Εκεί βρέθηκαν και ακρωτηριασμένα ρωμαϊκά αγάλματα, που υποδηλώνουν την ύπαρξη παλαιοχριστιανικού ναού. Το σημαντικότερο και πιο καλοδιατηρημένο μνημείο της αρχαίας πόλης είναι αναμφίβολα το Θέατρο. Οικοδομήθηκε στην Ελληνιστική εποχή και ανακατασκευάστηκε στη Ρωμαϊκή περίοδο. Σήμερα είναι βεβαίως ορατή η ρωμαϊκή φάση με την ημικυκλική ορχήστρα. Τα εδώλια είναι μαρμάρινα. Η μορφή της σκηνής δεν είναι γνωστή αλλά τα σωζόμενα αρχιτεκτονικά μέλη οδηγούν σε τύπους που συναντάμε στη Μικρά Ασία. Τέλος, μπορούμε να αναφέρουμε τις ρωμαϊκές κατοικίες που ανακαλύφθηκαν στο Κλήμα και στον Προβατά και κοσμούνταν με ψηφιδωτά δάπεδα και αγάλματα.
Πηγή: ΙΜΕ