Oδύσσεια... τέλος

Με μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε η αποστολή της διαστημοσυσκευής Oδυσσέας, που επί σχεδόν 20 χρόνια μάς αποκάλυπτε τα μυστικά του Ήλιου
Σχεδόν για μία ολόκληρη εικοσαετία μελετούσε και μας έδινε πληροφορίες για τον Ήλιο που δεν μπορούσαμε να πάρουμε απ’ οποιονδήποτε άλλο σταθμό παρατήρησης και οι ανακαλύψεις που έκανε μας αποκάλυψαν πολλά από τα μυστικά του άστρου της ημέρας. Πρόκειται για τη διαστημοσυσκευή «Oδυσσέας», της οποίας η αποστολή ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία στα τέλη του περασμένου μήνα μετά συνεχή λειτουργία 18 ετών και 9 μηνών, διάρκεια δηλαδή τέσσερις φορές μεγαλύτερη από τους αρχικούς υπολογισμούς. Ο «Oδυσσέας» εκτός από τον Ήλιο μας έστειλε επίσης πληροφορίες και για τρεις διαφορετικούς κομήτες καθώς και για τον πλανήτη Δία. Ανακάλυψε, επίσης, ότι η ποσότητα της διαστρικής σκόνης που εισρέει στο Hλιακό μας Σύστημα από τον διαστρικό χώρο είναι 30 φορές μεγαλύτερη απ’ ό,τι νομίζαμε μέχρι τώρα. Tα τελευταία, φυσικά, χρόνια ο «Oδυσσέας» δεν ήταν η μοναδική διαστημοσυσκευή που μελετούσε τον Ήλιο, ήταν όμως η μοναδική που μελέτησε τους σχεδόν άγνωστους μέχρι τώρα πόλους του Ήλιου.
Άλλες έρευνες
Mια άλλη κοινή αποστολή Ευρώπης και Αμερικής για τη μελέτη του Ήλιου ονομάζεται SOHO και λειτουργεί από τον Δεκέμβριο του 1995 μεταδίδοντάς μας ανεκτίμητες πληροφορίες για τις δραστηριότητες του Ήλιου, ενώ άλλες πέντε νέες διαστημοσυσκευές ηλιακών μελετών έχουν τεθεί ή σύντομα θα τεθούν σε λειτουργία, δύο από την ESA και τρεις από τη NASA αποδεικνύοντας έμπρακτα πλέον τη σπουδαιότητα των ηλιακών ερευνών.
Για τους αστρονόμους, άλλωστε, ο Ήλιος είναι ένα τεράστιο εργαστήρι για τη λεπτομερή μελέτη της δομής και της ενέργειας που εκπέμπουν τ’ άστρα. H μελέτη γίνεται με την ανάλυση του ηλιακού φωτός στις διάφορες συχνότητές του, αφού τα φασματοσκόπια και τ’ άλλα όργανα των ειδικών ηλιακών αστεροσκοπείων και διαστημοσυσκευών μελετούν σε καθημερινή βάση τον ηλιακό δίσκο, τις διεργασίες και τις οποιεσδήποτε μεταβολές συμβαίνουν σ’ αυτόν. Υπάρχουν δηλαδή ορισμένα αστεροσκοπεία και ερευνητικά κέντρα που απασχολούνται αποκλειστικά με τη μελέτη του άστρου της ημέρας.
Χάρη σε τέτοιου είδους παρατηρήσεις κατορθώσαμε να δούμε διάφορα χαρακτηριστικά όπως, για παράδειγμα, μία «μαγνητική σήραγγα» στο μέγεθος της χώρας μας γεμάτη με υπέρθερμα αέρια τα οποία κινούνται με ταχύτητα 50.000 χιλιομέτρων την ώρα.
Άλλες φωτογραφίες μάς αποκαλύπτουν φωτεινές γέφυρες που εκτείνονται 500 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια ορισμένων σκοτεινών κηλίδων, καθώς και εκατοντάδες άλλα νεότερα χαρακτηριστικά που μας ήταν μέχρι πρότινος άγνωστα.
O δίσκος που βλέπουμε καθημερινά είναι η ορατή, λεπτή του επιφάνεια και ονομάζεται φωτόσφαιρα, όπου η θερμοκρασία φτάνει τους 6.000 βαθμούς Κελσίου. Πάνω από τη φωτόσφαιρα βρίσκεται η κατώτατη στιβάδα της ηλιακής ατμόσφαιρας που ονομάζεται χρωμόσφαιρα και έχει θερμοκρασία 100.000 βαθμών Κελσίου. Τέλος, πάνω από τη χρωμόσφαιρα βρίσκεται το στέμμα του Ήλιου, που εκτείνεται σε απόσταση 3,5 εκατομμυρίων χιλιομέτρων και έχει θερμοκρασία που φτάνει το ένα εκατομμύριο βαθμούς Κελσίου.
O Ήλιος που... δεν βλέπουμε
O Ήλιος περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του μία φορά κάθε 27 μέρες, και με ειδικά φίλτρα μπορούμε να μελετήσουμε άνετα τις διάφορες δραστηριότητες των αερίων της ηλιακής ατμόσφαιρας. Στη χρωμόσφαιρα, για παράδειγμα, μπορούμε να παρατηρήσουμε ένα από τα πιο εντυπωσιακά ηλιακά φαινόμενα, τις προεξοχές. Τεράστιοι χείμαρροι υπερθερμασμένων αερίων εκσφενδονίζονται συνεχώς με τρομακτικές ταχύτητες σε ύψη εκατοντάδων χιλιάδων χιλιομέτρων. Το βιαιότερο όμως είδος διαταραχών στον Ήλιο είναι οι εκλάμψεις που σχετίζονται με ισχυρά μαγνητικά πεδία και μπορούν να παρομοιαστούν με την έκρηξη δισεκατομμυρίων βομβών υδρογόνου. Tα πυρακτωμένα τους αέρια εκσφενδονίζονται σαν πύρινες γλώσσες που ξεδιπλώνονται και ορμούν στο διάστημα με τέτοια δύναμη ώστε πολλές φορές αντί να ξαναπέσουν στον Ήλιο χάνονται στο κενό. Τεράστιοι χείμαρροι υπερθερμασμένων αερίων εκσφενδονίζονται συνεχώς με τεράστιες ταχύτητες και μετακινούνται στην ηλιακή ατμόσφαιρα ακολουθώντας ορισμένες γραμμές μαγνητικών δυνάμεων, σε ύψη εκατοντάδων χιλιάδων χιλιομέτρων, ενώ άλλοτε φαίνονται να υλοποιούνται από το τίποτε και να γκρεμίζονται καταστροφικά προς την επιφάνεια. Οι εκρήξεις αυτές απελευθερώνουν τεράστια κύματα ενέργειας και ατομικών σωματιδίων που αποτελούν τον ηλιακό άνεμο. H αλληλοεπίδραση του ηλιακού ανέμου και του γήινου μαγνητικού πεδίου έχει παράξενα αποτελέσματα, μεταξύ των οποίων είναι και η εμφάνιση ενός από τα ωραιότερα παιχνίδια της φύσης: του βορείου και του νοτίου Πολικού Σέλαος.
Διονύσης Π. Σιμόπουλος
Πηγή: Έθνος