Τα Γρεβενά «έκρυβαν» τους 2 πιο μεγάλους χαυλιόδοντες στον κόσμο

Η περιοχή των Γρεβενών, όπου ανακαλύφθηκαν οι δύο τεράστιοι χαυλιόδοντες, θεωρείται πια η «Μέκκα» της Παλαιοντολογίας και ήδη Αμερικανοί επιστήμονες σπεύδουν στη χώρα μας για να μελετήσουν από κοντά αυτό το σημαντικό εύρημα.
Στο βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες θα βρεθεί σύντομα η χώρα μας, μετά την ανακάλυψη στη Μηλιά Γρεβενών των μεγαλύτερων χαυλιόδοντων προϊστορικού ζώου στoν κόσμο. Εχουν μήκος 5,02 μέτρα και γεωλογική ηλικία 2,5 εκατομμύρια έτη και ανήκουν στο ζώο που λέγεται «μάμουτ μπορσόνι» (mammut borsoni) και έζησε την εποχή του Πλειόκαινου.
Τα ευρήματα έχουν ενθουσιάσει τους παλαιοντολόγους της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας, αφού οι χαυλιόδοντες των Γρεβενών ξεπερνούν σε μήκος και αυτούς που βρέθηκαν στη Σιβηρία. Η ανακάλυψη της 12μελούς ομάδας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), με επικεφαλής την επίκουρο καθηγήτρια Ευαγγελία Τσουκαλά, έκανε τον γύρο του κόσμου και κατατάχθηκε πρώτη είδηση στη διεθνή ιστοσελίδα του γνωστού περιοδικού National Geographic. Η περιοχή των Γρεβενών πια θεωρείται η «Μέκκα» της παλαιοντολογίας και ήδη Αμερικανοί επιστήμονες σπεύδουν στη χώρα μας για να μελετήσουν από κοντά αυτό το σημαντικό εύρημα.
Η ΑΡΧΗ ΣΤΑ «ΑΜΠΕΛΙΑ»
Ολα άρχισαν το 1990 όταν ο Δημήτρης Ζησόπουλος, παιδί ακόμα, κάτοικος Γρεβενών χτύπησε την πόρτα του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ. «Βρήκα αυτά τα οστά σε οικόπεδά μου στη θέση Αμπέλια και θεώρησα καθήκον να σας τα φέρω. Είναι σημαντικά;» Είχε δίκιο. Κάπως έτσι ξεκίνησε για την ανασκαφική ομάδα του ΑΠΘ το «κυνήγι των ελεφάντων». Τα οστά αυτά την οδήγησαν στην πρώτη παλαιοντολογική ανασκαφή, που έγινε το 1992 με πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα, για να ακολουθήσουν ακόμη δύο, το 1994 και 1995.
Το αποτέλεσμα των ανασκαφών ήταν η αποκάλυψη τμήματος του «γίγαντα των Αμπελιών», του σκελετού ενός ελέφαντα που έζησε πριν από 200.000 χρόνια. Μαζί με τα απολιθώματα αυτά βρέθηκαν και δύο δόντια από ένα προϊστορικό βοοειδές.
Η μελέτη των απολιθωμένων οστών που βρέθηκαν στην περιοχή Αμπέλια και η σύγκριση των μορφολογικών και βιομετρικών τους στοιχείων, οδήγησαν τους επιστήμονες στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για έναν ελέφαντα αρσενικό, περίπου 40 ετών, πολύ μεγάλων διαστάσεων. Ο ελέφαντας ανήκε στο είδος Elephas (Palaeoloxodon) antiquus.
«Ψάχνοντας για περισσότερες πληροφορίες παλαιοντολογικού ενδιαφέροντος για την περιοχή των Γρεβενών, βρήκα την αναφορά στο βιβλίο του δασκάλου μου, καθηγητή παλαιοντολογίας, Ι. Μελέντη, ότι ο αγρότης Θανάσης Δεληβός είχε βρει απολιθώματα σε σπηλιά της περιοχής του. Πήγα και τον βρήκα στη Μηλιά και μου έδειξε τα απολιθώματα. Ψάχνοντας τριγύρω, ανακαλύψαμε ότι η περιοχή είχε τεράστιο παλαιοντολογικό ενδιαφέρον», μας λέει η βιολόγος - γεωλόγος, δρ. Παλαιοντολογίας και επίκουρη καθηγήτρια Γεωλογίας του ΑΠΘ Ευαγγελία Τσουκαλά.
Ο Θανάσης Δεληβός έγινε το πρώτο μέλος της ομάδας του ΑΠΘ για τις ανασκαφές στη Μηλιά. Στο λόφο απέναντι βρέθηκαν τμήματα σκελετού από ένα παχύδερμο γιγαντιαίου μεγέθους. Η ανακάλυψη έγινε τυχαία, χάρη στην παρατηρητικότητα του Βασίλη Μακρίδη, ύστερα από μία δυνατή βροχή, η οποία ξέπλυνε το χώμα που κάλυπτε ένα οστό του ζώου και το έφερε στο φως. Η τυχαία αυτή ανακάλυψη, το 1996, έκανε τους ειδικούς να ξεκινήσουν ανασκαφές, για να αποκαλύψουν ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα που αφορούν την Παλαιοντολογία, τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκόσμια.
«Πιστέψαμε ότι οι δύο απολιθωμένοι χαυλιόδοντες του μαστόδοντα Mammut borsoni, που το μήκος του καθένα πλησίαζε τα 4,39 μέτρα, θα ήταν το μοναδικό τέτοιου μεγέθους εύρημα στην περιοχή. Καταθέσαμε τον φάκελο υποψηφιότητας για το βιβλίο Γκίνες. Κι όσο περιμέναμε, συνεχίσαμε την ανασκαφή. Αυτή, η τελευταία ανασκαφή μας οδήγησε πριν από δύο εβδομάδες να ανακαλύψουμε τα πιο σημαντικά ευρήματα: φέραμε στο φως τη γνάθο και τους δύο χαυλιόδοντες μήκους 5,02 μέτρων που σπάνε πια κάθε ρεκόρ στον κόσμο», μας λέει η κ. Τσουκαλά.
Ο «παρθενώνας» της παλαιοντολογίας
Σύμφωνα με την δρ. Ευαγγελία Τσουκαλά, η Ελλάδα είναι από τις πρώτες χώρες που συγκεντρώνουν τεράστιο παλαιοντολογικό ενδιαφέρον, αφού τα απολιθώματά της κοσμούν τα μεγαλύτερα μουσεία Φυσικής ιστορίας στον κόσμο. Η ανακάλυψη παλαιότερα του κρανίου του ανθρώπου των Πετραλώνων, η αντίστοιχη ανακάλυψη στη Λακωνία και τώρα αυτοί οι χαυλιόδοντες κάνουν τους ειδικούς να τη χαρακτηρίζουν ως «Παρθενώνα της Παλαιοντολογίας».
Ειδικά τα Γρεβενά θεωρούνται ως τόπος μικρός σε έκταση αλλά διαχρονικά τόσο μεγάλος: δεκάδες εκατομμύρια χρόνια πριν ήταν βυθός θάλασσας με εξαιρετικά απολιθώματα ασπόνδυλων ζώων, εκατομμύρια χρόνια πριν ήταν πυκνά δάση με θερμό κλίμα, τροπικό τοπίο ιδανικό για την ανάπτυξη της παλαιοπανίδας των μεγάλων θηλαστικών. Αυτά τα ζώα ζούσαν σε όλη την περιοχή της Μακεδονίας, όμως τα λείψανά τους βρήκαν τις κατάλληλες συνθήκες απολίθωσης στην περιοχή των Γρεβενών.
Αναγκαίο ένα μουσείο
«Μέσα σε αυτό το κλίμα και μετά τα σημαντικά μας ευρήματα διαφαίνεται η ανάγκη για ένα σύγχρονο μουσείο φυσικής ιστορίας που θα στεγάζει αυτά τα μοναδικά ευρήματα και θα αναδείξει παγκοσμίως τον άγνωστο αυτό τόπο», λέει η επίκουρη καθηγήτρια Ευαγγελία Τσουκαλά. «Εμείς συνεχίζουμε τις ανασκαφές.
Τα ευρήματα στη Θερμοπηγή Σερρών, την Κρυοπηγή Κασσάνδρας, το Σπηλαιοπάρκο Αλμωπίας στην Αριδαία Πέλλας και στο Καλαμωτό Καλινδοίων στη Θεσσαλονίκη δείχνουν ότι η περιοχή της βόρειας Ελλάδας είναι η χαρά του παλαιοντολόγου», λέει.
Η ΟΜΑΔΑ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΕ ΙΣΤΟΡΙΑ
Η δουλειά στην ανασκαφή ήταν επίπονη για τη 12μελή ομάδα του ΑΠΘ. Με επικεφαλής την Ευαγγελία Τσουκαλά, ο Βαγγέλης Χατζηελευθερίου, ο Βασίλης Μακρίδης, ο Γιώργος Λαζαρίδης, η Ρούλα Παππά, η Ολγα Κουκουσιούρα, ο Βαγγέλης Βλάχος, η Κατερίνα Τσεκούρα, η Λία Ολάσογλου, ο Κύριλλος Δοσεμετζής, η Ιωάννα Κουλίδου, ο Νίκος Μπαχαρίδης, η Δήμητρα Λαμπρέτσα, ο Θωμάς Δρόσος, αλλά και ο 80χρονος Θανάσης Δεληβός δούλευαν κάτω από τον καυτό ήλιο και μέσα στη ζέστη, προκειμένου να μπορέσουν να ολοκληρώσουν τις εργασίες της σημαντικής ανακάλυψής τους.
ηΜαζί τους και δύο Ολλανδοί ειδικοί από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Ρότερνταμ, ο Ντικ Μολ, ειδικός των κατεψυγμένων μαμούθ στη Σιβηρία και μέλος της επιτροπής των προβοσκιδωτών, και ο Βίλρι Βαν Λόκχεμ εργάστηκαν σε εντατικούς ρυθμούς, ώστε σήμερα οι επισκέπτες να μπορούν κιόλας να θαυμάσουν το μοναδικό εύρημα στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στη Μηλιά του Δήμου Ηρακλεωτών Γρεβενών.
ΟΙ ΤΕΡΑΣΤΙΟΙ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟΙ ΜΑΣΣΤΟΔΟΝΤΕΣ
Οι μαστόδοντες είναι οι πρόγονοι των ελεφάντων που έζησαν στην περίοδο της Πλειόκαινου, 2,5 με 3 εκατομμύρια χρόνια πριν. Εξαφανίστηκαν όταν ξεκίνησε η περίοδος της Πλειστόκαινου με τους παγετώνες.
Πήραν το όνομα αυτό επειδή στα δόντια τους είχαν διάσπαρτα φύματα που μοιάζουν με μαστάρια, και με αυτόν τον τρόπο άλεθαν τις τροφές.
Ετρωγαν φύλλα και φρέσκους βλαστούς, αλλά δεν είχαν σχέση με τα μαμούθ. Οι άνθρωποι πάντως δεν έτρωγαν το κρέας τους.
«Αυτό που θέλουμε να βρούμε τώρα είναι τα αίτια θανάτου του συγκεκριμένου ζώου, που ήταν 25 ή 30 ετών», λέει η επίκουρη καθηγήτρια κ. Τσουκαλά.
«Αυτό θα ερευνηθεί στη συνέχεια. Τμηματικά ευρήματα έχουν εντοπιστεί στη Σλοβενία, τη Ρουμανία και γενικότερα στην περιοχή των Βαλκανίων.
Σύντομα αναμένονται ειδικοί από την Αμερική, για συγκρίσεις και μελέτες, καθώς εκεί έζησε μέχρι 100.000 χρόνια πριν, ένα συγγενές είδος, το Μammut americanum.
Στη Μηλιά βρέθηκαν και ρινόκεροι, βοοειδή ελαφοειδή ιππάρια (μικρόσωμα άλογα με τρία δάχτυλα στα πόδια), αγριόχειροι, μαχαιρόδοντες (μεγάλα αιλουροειδή με πριονωτούς κυνόδοντες) και άλλα».
Πηγή: Έθνος / Μαρία Ψαρά (11/8)