Ο πρώτος «τορπιλισμός» της «Έλλης» ήταν ελληνικός!

Από το σχολείο ακόμα έχουμε συνηθίσει, κάθε φορά που έρχεται Δεκαπενταύγουστος, να μιλάμε για το «άνανδρο χτύπημα των ιταλών», όταν οι φασίστες του Μουσολίνι τορπίλισαν χωρίς προειδοποίηση το πολεμικό μας πλοίο «Έλλη» στο λιμάνι της Τήνου. Αυτό που λίγος κόσμος γνωρίζει είναι ότι αυτή η ενέργεια των ιταλών, τον Δεκαπενταύγουστο του 1940, ήταν η δεύτερη απόπειρα βύθισης της «Έλλης» μέσα σε πέντε χρόνια. Η πρώτη είχε γίνει το 1935 από... έλληνες!
Το τότε εύδρομο του Βασιλικού Ναυτικού είχε λάβει μέρος στο αποτυχημένο βενιζελικό κίνημα του 1935 και είχε κατευθυνθεί μαζί με τους στασιαστές στην πόλη της Καβάλας. Εκεί το πρόχειρα φτιαγμένο σχέδιο έλεγε ότι θα επιβιβάζονταν δυνάμεις που θα μεταφέρονταν από την Κρήτη για να ανάψουν και στη βόρειο Ελλάδα τη σπίθα της εξέγερσης. Στην πράξη η «Έλλη» είχε αφεθεί στην τύχη της στο λιμάνι της Καβάλας, απομονωμένη από το υπόλοιπο κίνημα, κι έτσι ήταν εύκολος στόχος στις συνεχώς ανασυγκροτούμενες κυβερνητικές δυνάμεις.
Πράγματι, στις 9 Μαρτίου τα πολεμικά πλοία «Σπέτσες», «Ύδρα» και «Κουντουριώτης» αποπλέουν από τον ναύσταθμο Σαλαμίνας με στόχο την επίθεση στην «Έλλη». Αποτέλεσμα: ένας μικρός ναυτικός εμφύλιος και ένας, γνωστός σε λίγους, βομβαρδισμός της Καβάλας από έλληνες. Το τι έγινε σε αυτή την ελάχιστα φωτισμένη στιγμή της νεότερης ελληνικής ιστορίας θα το δούμε μέσα από τις σημειώσεις του αξιωματικού Αλέξανδρου Μιχόπουλου ο οποίος επέβαινε στο πολεμικό πλοίο που βομβάρδισε την «Έλλη» και την Καβάλα.
Στο παρακάτω ντοκουμέντο παρακολουθούμε την πορεία του πολεμικού πλοίου «Σπέτσες» από τον ναύσταθμο Σαλαμίνας μέχρι την Καβάλα, την εκεί ναυμαχία, καθώς και τη θριαμβευτική επιστροφή στην Αθήνα, που συμπίπτει με το τέλος του βενιζελικού κινήματος.
Όπως λέει στο τέλος ο Μιχόπουλος, στις επιστολές προς την αγαπημένη του: «Το κεφάλι του Βενιζέλου είναι ασφαλώς καθ’ οδόν μετά τη νίλα που έπαθαν στην Καβάλλα». Πράγματι, εκείνες τις ώρες ο Βενιζέλος έφευγε κυνηγημένος στη Ρόδο και από εκεί στην Ιταλία. Το παρακάτω ντοκουμέντο – με την αρχική ορθογραφία – δημοσιεύτηκε στην περιορισμένη για συλλέκτες έκδοση: «Το κίνημα του 1935» του Θουκυδίδη Ραβασόπουλου από τις εκδόσεις «Συλλογές».

«Δευτέρα 11 π.μ.
Χρυσό μου Κουκουλάκι
Λοιπόν ό,τι συνέβη χθες και προχθές είναι κάτι φοβερώτερο από ένα κακό όνειρο, απλούστατα γιατί είναι μια φρικτή πραγματικότης.
Στις δύο το μεσημέρι του Σαββάτου αφού πήραμε πλήρες πετρέλαιον και λοιπά εφόδια (πυρομαχικά, νερό κ.λπ.) απεπλεύσαμε για εκτέλεσι πυρών στο Πετροκάραβο (ένα βραχώδες νησάκι προς την Αίγινα). Μετά τα πυρά εκοινοποιήθη στους Αξιωματικούς απόρρητος διαταγή επιχειρήσεων εντός του λιμένος της Καβάλας, αιφνιδιαστικά και με σκοπό την αχρήστευσι των “Ψαρών” και της “Έλλης” που φαίνται ότι κατά πληροφορίας ευρίσκοντο εκεί.
Επίσης προηγουμένως εκρίνεντο να ανιχνεύσομεν για μιαν νηοπομπή με στρατιώτες με σκοπό να βυθίσουμε αμειλίκτως κάθε πλοίο με ανταρτικά στρατεύματα.
Πράγματι ξεκινήσαμε αργά το βραδάκι και αφού ψάξαμε πολύ στο Αιγαίο ματαίως για νηοπομπή κατηυθύνθημεν, ο “Κουντουριώτης”, η “Ύδρα” και αι “Σπέτσαι” για την Καβάλα με απόλυτο μυστικότητα και σιγήν του ασυρμάτου και επί πλέον τελείως σβηστά φώτα εξωτερικώς.
Η τρικυμία και το κρύο δεν περιγράφονται. Δεν σας τα γράφω διά να μη… ζαλισθή το μητερούλι.
Τέλος κατά τις 6 ½ το πρωί (sorry Κουκούλι, τώρα που σου γράφω παίζει το γραμμόφωνο μες το Καρρέ, τι νομίζεις; Τις καμπάνες, χρυσό μου, “θυμάται την όμορφη αγκαλιά, θυμάται τα τρελά σου φιλιά”) εφθάσαμε στην Καβάλλα. Άμοιροι Καβαλιώτες, τι Κυριακή Αποκριάς επρόκειτο να περάσετε! Κατά τις 7 διακρίναμε πλησιάσαντες την “Έλλη” μοναχή της στον λιμένα πίσω από ένα μώλο. Χωρίς αργοπορία αρχίσαμε πυρ. Αι αμοβροντίαι ήρχισαν σαν δαιμονισμένες και όλα τα τζάμια, γυαλικά και λοιπά εύθραστα αντικείμενα έγιναν θρύψαλα.
Χωρίς λοιπόν να σας τα πολυλογώ, ερρίφθησαν από τα τριάντα αντιτορπιλικά περί τα 700 βλήματα. Πράγμα δηλαδή πρωτοφανές. Εις την πόλιν της Καβάλας θα έπεσαν περί τα 400 βλήματα με αποτέλεσμα πολυάριθμες πυρκαϊές εις την πόλι. Επίσης επί της “Έλλης” έπεσαν πάρα πολλά βλήματα με ζημίες πολλές πάντως αλλά ενεξακρίβωτες.
Το πανηγύρι αυτό εκράτησε περίπου μία ώρα. Από την “Έλλη”, μετά τας πρώτας βολάς απήντησαν με τα πυροβόλα των 15 εκ. ευθύς αμέσως και μόνον μια εξ αυτών μας επλησίασε περί τα 50 μέτρα.
Μετά τις 10 πρώτες ομοβροντές μας τα πυροβόλα της “Έλλης” εσίγησαν. Προφανώς ετραυματίσθησαν και εσκοτώθηκαν μερικοί και οι υπόλοιποι, καθώς το πλοίο ήτο πλευρισμένο στον μώλο, εγκατέλειψαν διά ξηράς πυροβόλο και μηχανές και αφήκαν την “Έλλη” να καίγεται εδώ κι εκεί ή να είναι ημιβυθισμένη ή καμένη ελαφρά ή σοβαρότερα. Μετά τον σφοδρό βομβαρδισμό πόλεως και λιμένος έρχεται το αποφασιστικόν σήμα προς τας “Σπέτσας”. “Πλησιάσατε λιμένα και αιχμαλωτίσατε ‘Έλλην’” δηλ. με άλλα λόγια “βγάλτε το φίδι από την τρύπα”.
Πράγματι λοιπόν εκκινήθημεν προς το εσωτερικόν του λιμένος, ενώ τα πυροβόλα μας έπαυαν ούτε μια στιγμή ξαναρχίσαντα με μεγαλύτερη ένταση και ομοβροντίες. Πλησιάζομεν εις απόστασιν χιλίων πεντακοσίων μέτρων περίπου για να εκτελέσωμεν την επικίνδυνην αυτήν αποστολήν. Αιφνιδίως, από τα υψώματα της Καβάλας πυκνοί και εύστοχοι κανονιοβολισμοί μας κάνουν να στρίψουμε ολοταχώς προς τα ανοικτά.
Τα πυρ της πυροβολαρχίας (διότι περί αυτή επρόκειτο) μας στενοχωρεί εξαιρετικά. Εκείνη τη στιγμή ήμουν μαζί με τους υπαξιωματικούς μου η μόνη σωτηρία του σκάφους εάν κανένα βλήμα έπεφτε στην πυριταποθήκη ή σε κανένα καζάνι ή μηχανοστάσιον. Ευρισκόμουν πανέτοιμος για τους αναγκαίους χειρισμούς. Σε μια στιγμή, πέφτουν μια οβίς 5 περίπου μέτρα δεξιά μας και μια άλλη 5 αριστερά μας. Εκείνη τη στιγμή χρυσό μου Κλειούλι, σε βεβαιώ πως χωρίς να φοβούμαι σε ένιωθα δίπλα μου να μου δίνεις θάρρος. Έβλεπα το θάνατο χωρίς υπερβολή δεξιά και αριστερά, γιατί εάν έπεφτε μια οβίς επάνω στο αντιτορπιλικό μόνο 10%-20% πιθανότητες υπήρχε να μη βυθιστούμε και δεν πρόφθαιναν, οι αξιωματικοί ασφαλείας, να προλάβουν την έκρηξι των πυριταδαποθηκών κατακλύζοντάς τες με θάλασσα.
Πάλι, εκείνη τη στιγμή σου επαναλαμβάνω ότι είχα την εικόνα σου μπροστά μου και σε άκουγα να μου δίνης θάρρος. Το άγημα της ασφαλείας – 4 υπαξ/κοί και 12 ναύτες – όπως και το μετατιθέμενο από το πυρ πλήρωμα (πυροβοληταί - μηχανικοί - τορπιληταί) είχαν ακμαίο το ηθικό τους (αν και για κάθε απρόοπτο είχα το ένα χέρι στην τσέπη κρατώντας το πιστόλι μου).
Μετά τις δύο οβίδες λοιπόν που μας περιέβαλαν ανεπτύξαμε όλη μας την ταχύτητα των 37 κόμβων και ήτο καιρός, μετά λίγα δευτερόλεπτα δύο οβίδες πέφτουν 10 μέτρα ακριβώς πίσω από την πρύμνη μας.
Μετά τα βλήματα δεν μας έφθαναν, και ησύχως πια αναχωρήσαμε με πρωροφανή θαλασσοταραχή για το Αιγαίον. Ερευνήσαμε αρκετά για νηοπομπή και μετά εμπήκαμε στον Ευβοϊκό. Περάσαμε χθες απόγευμα τη Χαλκίδα μέσα σε ζητωκραυγές.
Συγκινητικότατο θέαμα που δεν το ξεχνώ ποτέ.
Κατά τις 10 ½ το βράδυ περνούσαμε έξω από τη Μακρόνησο με πάσαν μυστικότητα, και κάλυψι φωτών, διότι ο “Αβέρωφ” κατά τινας πληροφορίας περιεπολούσε εκεί κοντά για να μας … ξεπαστρέψη. Εννοείτε ότι εμείς τον είχαμε σίγουρο σε τορπιλική επίθεση αλλά σκοπός μας εδώ που τα λέμε είναι οπωσδήποτε να μην καταστραφή ο “Αβέρωφ”.
Αυτήν τη στιγμήν έρχονται με τον ασύρματο όπως και από το υπουργείο σπουδαία νέα. Η “Έλλη” κατόπιν του βομβαρδισμού μας φαίνεται επαναστάτησε εναντίον των επαναστατών και διά σήματος ζητεί διαταγάς από το υπουργείον Ναυτικών επιστρεύσασα εις Καβάλα. Εκτός εάν επαναστάτησε και η Καβάλα κατά μερικάς πληροφορίας οπότε η κατάσταση καθαρίζεται εντός μιας ημέρας ή δύο.
Πολλά φιλιά σε όλους, στη μαμά, στον μπαμπά και λοιπούς.
Επίσης χαιρετισμούς στις φιλενάδες σου, φιλιά πολλά σε γιαγιά-παππού, θεία Άννα και Ευάγγελον. Το κεφάλι του Βενιζέλου είναι ασφαλώς καθ’ οδόν μετά τη νίλα που έπαθαν στην Καβάλα.
Σε φιλώ γλυκά γλυκά
Αλέκος».
Ό,τι δεν «κατάφεραν» οι Έλληνες το 1935, το «ολοκλήρωσαν» οι ιταλοί πέντε χρόνια μετά…
(Ποντίκι, 17.8.2006)