Άντερς Κέλσιος

Ο Άντερς Κέλσιος (Anders Celsius) (27 Νοεμβρίου 1701 – 25 Απριλίου 1744) ήταν Σουηδός αστρονόμος.
Διετέλεσε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα από το 1730 έως το 1744, αλλά παράλληλα από το 1732 έως το 1735 πραγματοποίησε πολλά ταξίδια και επισκέφτηκε πληθώρα αστεροσκοπείων στη Γερμανία, την Ιταλία και τη Γαλλία. Ίδρυσε το Αστεροσκοπείο της Ουψάλα το 1741, και το 1742 πρότεινε μία κλίμακα για τη μέτρηση της θερμοκρασίας, η οποία φέρει το όνομά του. Η κλίμακα αντιστράφηκε από τον Κάρολο Λινναίο το 1745 ένα χρόνο μετά το θάνατο του Κέλσιου.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Άντερς (Ανδρέας) Κέλσιος γεννήθηκε στην Ουψάλα της Σουηδίας στις 27 Νοεμβρίου 1701. Ήταν γιος του καθηγητή της Αστρονομίας Νιλς Κέλσιου και εγγονός του μαθηματικού Μάγκνους Κέλσιου και ενός αστρονόμου, του Άντερς Σπολ. Ο Κέλσιος επέλεξε μια σταδιοδρομία στο χώρο της επιστήμης. Η οικογένειά του προερχόταν από το Οβανάκερ της περιφέρειας του Χελσινγκλάντ. Το οικογενειακό τους όνομα είναι μια εκδοχή στα λατινικά της λέξεως για την κατοικία ή το αξίωμα του εφημέριου πάστορα (Högen). Ο πατέρας του, Νιλς Κέλσιος, ήταν επίσης ταλαντούχος μαθηματικός από νεαρή ηλικία, και διορίστηκε το 1730 σε θέση επιστήμονα της Αστρονομίας. Το 1725 έγινε γραμματέας της Βασιλικής Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών στην Ουψάλα, θέση την οποία διατήρησε μέχρι το θάνατό του.

Ο Άντερς φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα, όπου δίδασκε ο πατέρας του, και από το 1730 έγινε και ο ίδιος καθηγητής εκεί. Η πρώτη του έρευνα αφορούσε τη μελέτη του βόρειου σέλαος,[2] και ήταν ο πρώτος που επισήμανε συσχετισμό μεταξύ των φώτων αυτών και τις αλλαγές στο μαγνητικό πεδίο της Γης. Μαζί με το μαθητή του Όλοφ Χιόρτερ μελέτησε το φαινόμενο του σέλαος. Παρατήρησε τις παραλλαγές μίας βελόνας πυξίδας και ανακάλυψε ότι μεγαλύτερες εκτροπές σχετίζονται με μεγαλύτερη δραστηριότητα του σέλαος. Το 1730 εξέδωσε το «Nova Methodus distantiam solis a terra determinandi».
Σταδιοδρομία
Στη Νυρεμβέργη το 1733 εξέδωσε μία συλλογή 316 παρατηρήσεων του βόρειου σέλαος που είχαν πραγματοποιηθεί από τον ίδιο και άλλους την περίοδο 1716–1732.[3] Ταξίδεψε για αρκετά χρόνια στις αρχές της δεκαετίας του 1730, κυρίως το 1732 στη Γερμανία, την Ιταλία και τη Γαλλία στις οποίες επισκέφτηκε τα περισσότερα από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά αστεροσκοπεία. Στο Παρίσι υποστήριξε τη μέτρηση ενός τόξου του μεσημβρινού στη Λαπωνία και το 1736 έλαβε μέρος στην αποστολή που οργανώθηκε για το σκοπό αυτό από τη Γαλλική Ακαδημία Επιστημών, με αρχηγό το Γάλλο μαθηματικό Πιερ Λουί Μοπερτουί (1698–1759) προκειμένου να μετρηθεί ένας βαθμός του γεωγραφικού πλάτους. Σκοπός της αποστολής ήταν να μετρηθεί ένας βαθμός σε έναν μεσημβρινό, κοντά στον πόλο, και η σύγκριση του με μία ανάλογη μέτρηση στο Περού, στο σημερινό Ισημερινό κοντά στον ισημερινό. Οι αποστολές αυτές επιβεβαίωσαν την πεποίθηση του Ισαάκ Νιούτον' ότι το σχήμα της Γης είναιελλειψοειδές και πεπλατυσμένο στους πόλους.
Το 1738, εξέδωσε το «De observationibus pro figura telluris determinanda». Η συμμετοχή του Κέλσιου στην αποστολή στη Λαπωνία του προσέδωσε ιδιαίτερη φήμη στην κυβέρνηση και μεταξύ των ομοίων του και είχε καθοριστική σημασία για την κινητοποίηση των σουηδικών αρχών να διαθέσουν τους απαραίτητους πόρους για την κατασκευή ενός νέου σύγχρονου αστεροσκοπείου στην Ουψάλα. Έτσι το 1741 ιδρύθηκε το Αστεροσκοπείο της Ουψάλα. Το αστεροσκοπείο εξοπλίστηκε με όργανα αγορασμένα κατά τη διάρκεια του μεγάλου ταξιδιού του στο εξωτερικό, τα οποία αντιπροσώπευαν τα πλέον σύγχρονα της περιόδου αυτής.
Στην Αστρονομία ξεκίνησε μια σειρά παρατηρήσεων με τη χρήση πολύχρωμων φακών για την καταγραφή του μεγέθους (magnitude) συγκεκριμένων αστεριών. Αυτή ήταν η πρώτη απόπειρα μέτρησης της έντασης τους φωτός των αστεριών με τη χρήση οργάνου και όχι με γυμνό μάτι. Παρατήρησε εκλείψεις και ποικίλα αστρονομικά αντικείμενα, και δημοσίευσε καταλόγους προσεκτικά προσδιορισμένων μεγεθών για 300 περίπου αστέρες χρησιμοποιώντας το δικό του φωτομετρικό σύστημα (μέσο σφάλμα = 0,4 μέγεθος). Ο Κέλσιος ήταν ο πρώτος που πραγματοποίησε και δημοσίευσε πειράματα με σκοπό τη θέσπιση μιας διεθνώς αποδεκτής κλίμακας θερμοκρασίας με επιστημονική βάση. Στη δημοσίευση του στα σουηδικά με τίτλο «Παρατηρήσεις δύο εξακολουθητικών βαθμών στο θερμόμετρο» αναφέρεται σε πειράματα που αποδεικνύουν ότι το σημείο πήξεως δεν εξαρτάται από το υψόμετρο ή την ατμοσφαιρική πίεση. Τεκμηρίωσε επίσης την εξάρτηση του σημείουβρασμού του νερού από την ατμοσφαιρική πίεση, μία ακριβής διαπίστωση ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα. Διατύπωσε επιπλέον έναν κανόνα για τον προσδιορισμό του σημείου βρασμού, αν η βαρομετρική πίεση αποκλίνει από ένα ορισμένο επίπεδο πίεσης.[4] Πρότεινε την υιοθέτηση της κλίμακάς του σε μία δημοσίευσή του προς τη Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών, την παλαιότερη σουηδική επιστημονική κοινότητα, που ιδρύθηκε το 1710. Στο θερμόμετρό του το σημείο για την ψύξη του νερού ήταν το 100 και για τον βρασμό του το 0. Η κλίμακα αντιστράφηκε από τον Κάρολο Λινναίο το 1745, ένα χρόνο μετά το θάνατό του Κέλσιου, και έχει διατηρηθεί έτσι έως σήμερα.[5] Ο Κέλσιος ονόμασε την κλίμακά του εκατοντάβαθμο. Για χρόνια την αποκαλούσαν απλά «σουηδικό θερμόμετρο».
Διεξήγαγε ακόμη πολλές γεωγραφικές μετρήσεις για το Σουηδικό Γενικό Χάρτη και ήταν ένας από τους πρώτους που διαπίστωσαν ότι μεγάλο μέρος της Σκανδιναβίας ανυψώνεται με αργό ρυθμό πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, μία συνεχόμενη διαδικασία η οποία ξεκίνησε με το λιώσιμο των πάγων μετά την τελευταία εποχή των παγετώνων. Ωστόσο διατύπωσε τη λανθασμένη παρατήρηση ότι το νερό εξατμιζόταν.
Κληρονομιά και θάνατος
Ο Κέλσιος έγραψε περί τις είκοσι εργασίες στην Αστρονομία, καθώς και ένα δημοφιλές βιβλίο με τίτλο «Αριθμητική για τη νεολαία της Σουηδίας», που δημοσιεύθηκε το 1741. Όμως παρά τη σημαντική συνεισφορά του στον τομέα της Αστρονομίας, το όνομα του Κέλσιου είναι συνδεδεμένο άρρηκτα με ένα αντικείμενο το οποίο χρησιμοποιείται καθημερινά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Κέλσιος υπήρξε θερμός υποστηρικτής της εφαρμογής του Γρηγοριανού Ημερολογίου στη Σουηδία. Η εφαρμογή του ημερολογίου αυτού είχε επιχειρηθεί αρχικά το 1700, αλλά είχε αποφασιστεί η σταδιακή του εφαρμογή κατανέμοντας τις μέρες που έλλειπαν, από το 1700 έως το 1740. Όταν όμως το 1704 και το 1708 θεωρήθηκαν δίσεκτα έτη κατά λάθος, το 1712 Η Σουηδία επέστρεψε στη χρήση του Ιουλιανού Ημερολογίου. Το Γρηγοριανό Ημερολόγιο δε γνώρισε επιτυχία μέχρι το 1753, σχεδόν δέκα χρόνια μετά το θάνατό του, οπότε το Ιουλιανό Ημερολόγιο εγκαταλείφθηκε με την παράλειψη των υπεράριθμων 11 ημερών. Ο Κέλσιος ήταν επίσης γνωστός για τη συγγραφή ποιημάτων και κειμένων εκλαϊκευμένης επιστήμης. Η «Αριθμητική για τη νεολαία της Σουηδίας» εξάλλου είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα της επιρροής του Διαφωτισμού την περίοδο αυτή.
Στις 25 Απριλίου 1744 πέθανε από φυματίωση στην Ουψάλα σε ηλικία μόλις 42 ετών και τάφηκε στην Παλαιά Εκκλησία της πόλης, δίπλα στον παππού του.
Πήραν το όνομά του
 Ο κρατήρας Κέλσιος στη Σελήνη.
 Ο αστεροειδής 4169 Κέλσιος (4169 Celsius), που ανακαλύφθηκε το 1980.