Ο υπολογιστής στην εκπαίδευση: σκέψεις με αφορμή την εμπειρία του συνάδερφου Παναγιώτη Χαλούλου

Κώστας Θεριανός

Το κείμενο του σ. Παναγιώτη Χαλούλου από την Πάτρα αποτελεί μια σημαντική καταγραφή του ποια είναι και ποια πρέπει να είναι η χρήση του υπολογιστή στην εκπαίδευση. Ταυτόχρονα, θέτει με δεδομένα μέσα από τη ζωντανή σχολική αίθουσα με απτό τρόπο θεμελιώδη ζητήματα της χρήσης του υπολογιστή στην εκπαίδευση. Παρατηρήσεις και καταγραφές σαν αυτές του Παναγιώτη Χαλούλου πρέπει να γίνουν επίκεντρο προβληματισμού της εκπαιδευτικής κοινότητας σχετικά με το περιεχόμενο του μαθήματος και την χρήση του υπολογιστή σε αυτό.

Ορισμένες σκέψεις με μορφή ερωτήσεων:

Είναι χρήσιμος ο υπολογιστής στην εκπαίδευση;
Αναμφίβολα ναι και μάλιστα η μη εξοικείωση των μαθητών με τον υπολογιστή δημιουργεί μια νέα γενιά των «πληροφοριακά φτωχών» (information poor) και των «πληροφοριακά πλούσιων» που φυσικά κρύβει και ταυτόχρονα αναπαράγει ταξικές διακρίσεις.

Είναι θετική η διανομή υπολογιστών στους μαθητές;
Ναι, όμως όπως σημειώνει ο Παναγιώτης Χαλούλος κερδίζουν οι επιχειρήσεις. Άλλωστε, ποιος κατασκευάζει και εμπορεύεται την νέα τεχνολογία στις καπιταλιστικές κοινωνίες; Αυτό είναι ένα ερώτημα κριτικής παιδαγωγικής που μπορούμε να το συζητήσουμε στην τάξη με τους μαθητές μας, όταν ψηλαφίζουν χαρούμενοι τους νέους υπολογιστές τους. Ποιος παράγει, ποιος οικειοποιείται το προϊόν της παραγωγής, ποιος κερδίζει από την πώληση του, πόσο αμείβεται αυτός που το κατασκεύασε, κ.λπ.

Τι μπορεί να διδαχθεί με τον υπολογιστή;
Τα πάντα. Καταρχάς υπάρχει η διδασκαλία για την εκμάθηση χρήσης του υπολογιστή και η διδασκαλία με τη χρήση του υπολογιστή. Αν και το δεύτερο αφορά κυρίως το μάθημα της πληροφορικής, σε σημαντικό βαθμό, αποτελούν συγχρονικές μαθησιακές διαδικασίες.

Συμβάλει ο υπολογιστής στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης;
Εξαρτάται. Αν τα λογισμικά είναι ηλεκτρονικά βιβλία με τη λογική του παραδοσιακού σχολικού βιβλίου ή χρησιμοποιούνται απλώς για την ανεύρεση πληροφοριών τότε…δεν συμβάλουν ιδιαίτερα. Απλώς κάνουν πιο γρήγορα τη δουλειά των κλασικών βιβλίων και εγκυκλοπαιδειών και σε αυτή την περίπτωση συμβάλλουν μόνο στην οικολογική συνείδηση των παιδιών που μαθαίνουν να μην δαπανούν χαρτί, αλλά να διαβάζουν από την οθόνη. Επίσης, σώζονται δέντρα που θα γίνονταν χαρτοπολτός.
Η χρήση έτοιμων διδακτικών πακέτων σε υπολογιστές, μπορεί να μετατραπεί σε μέσον χειραγώγησης και συμμόρφωσης των εκπαιδευτικών στις επιταγές του κέντρου (κρατικού ή ιδιωτικού) που παράγει αυτά τα προγράμματα και τη δημιουργία ενός τύπου εκπαιδευτικού με περιορισμένη αντίληψη του εύρους του επαγγελματισμού του.
Τέλος, υπάρχει και το παραδοσιακό εκπαιδευτικό λογισμικό που δεν είναι διαδραστικό με την έννοια ότι χρησιμοποιεί την λογική των παλιών μηχανών μάθησης που στηρίζονται στον συμπεριφορισμό και εξετάζουν το αν ο μαθητής γνωρίζει κάποιες πληροφορίες (σήμερα χρησιμοποιούνται στις εξετάσεις του TOEFL).

Κατά συνέπεια…
Ο υπολογιστής και το λογισμικό δεν είναι πανάκεια. Ο ζωντανός εκπαιδευτικός στην τάξη που θέτει κριτικά ερωτήματα και ζητά από τους μαθητές του να τα απαντήσουν παίρνοντας πληροφορίες από τον υπολογιστή είναι το ζητούμενο.
Όμως, αυτός ο εκπαιδευτικός δεν χωρά στο επιλεκτικό σχολείο της μετρήσιμης αποτελεσματικότητας με κριτήριο την επίδοση του μαθητή σε εξετάσεις.
Και εδώ βρίσκεται η αντίφαση του «σχολείου κέντρου μάθησης και αναζήτησης της γνώσης» με το «σχολείο εξεταστικό κέντρο» που προτείνεται μέσα από τη διασπορά των εξετάσεων. Και στα δύο σχολεία χωρά ο υπολογιστής. Αλλά με διαφορετικό τρόπο και λογική…