Επειτα από 2.500 χρόνια η νεαρή Αθηναία Μύρτις «ξαναζεί»

Πέθανε από λοιμό το 430 π.Χ. και με βάση το κρανίο της που βρέθηκε στον Κεραμεικό αναπλάστηκε και παρουσιάστηκε σε εκδήλωση στο Μουσείο της Ακρόπολης

Hταν μεγάλη η συγκίνησή μου όταν αντίκρισα το πρόσωπο της Μύρτιδος! Δεν ήξερα άλλο για εκείνη παρά μόνο πως ήταν ένα κοριτσάκι που κατοικούσε στην Αθήνα την εποχή του Πελοποννησιακού Πολέμου, έζησε την πολιορκία και τον λοιμό και πέθανε, κατά πάσα πιθανότητα, από τυφοειδή πυρετό».
Με τα λόγια αυτά, από το Μουσείο της Ακρόπολης, ο επ. καθηγητής κ. Μανώλης Παπαγρηγοράκης έκανε την παγκόσμια κοινή γνώμη κοινωνό ενός μοναδικού επιτεύγματος: Στη σκιά του Παρθενώνα «αναδύθηκε» ένα πρόσωπο από την Αθήνα του Περικλή, η μορφή μιας νεαρής Αθηναίας που πέθανε στον μεγάλο λοιμό το 430 π.χ. Η ανάπλαση του προσώπου της ήταν αποτέλεσμα μια μεγάλης ερευνητικής προσπάθειας με βάση το κρανίο το οποίο βρέθηκε «ατόφιο» ανάμεσα στα αρχαιολογικά ευρήματα ανασκαφής στον Κεραμεικό.
«Ενα από τα κρανία που μου τράβηξε την προσοχή ήταν παιδικό. Διατηρούσε την κάτω γνάθο και κάτι ακόμα πιο σπάνιο, συνυπήρχε η μόνιμη οδοντοφυΐα με μέρος της νεογιλής. Η ηλικία προσδιορίστηκε με πανοραμική ακτινογραφία, παρατηρώντας την τελείωση στις ρίζες των δοντιών, ενώ προσδιορίστηκε και το φύλο.

Σχήμα και μέγεθος
Επρόκειτο για ένα κορίτσι περίπου 11 ετών, στο οποίο η ερευνητική ομάδα έδωσε το όνομα «Μύρτις», λέει ο συντονιστής του προγράμματος, επ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μανώλης Παπαγρηγοράκης, γενικός επόπτης σπουδών στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μουσειακών Σπουδών.

«Στη Μύρτιδα υπήρχαν όλα τα ανατομικά σκελετικά στοιχεία του κρανιοπροσωπικού συμπλέγματος, δηλαδή ένα ατόφιο κρανίο, στοιχείο σημαντικό για την αξιοπιστία του τελικού αποτελέσματος».
Η τεχνική ανάπλασης βασίζεται στη χρήση δεικτών ή καρφίδων που υποδεικνύουν το πάχος των ιστών, λαμβάνοντας υπόψη την προέλευση, το φύλο, τις συνθήκες διαβίωσης και την ηλικία. Για την ανάπλαση οι μύες και οι ιστοί του προσώπου σκαλίζονται, ενώ οι καρφίδες χρησιμοποιούνται ως ένας βασικός οδηγός για το πόσο παχύς θα είναι ο γλυπτικός πηλός που θα εφαρμοστεί. Το σχήμα και το μέγεθος των ματιών και της μύτης μπορούν να υπολογιστούν από το μέγεθος των οφθαλμικών κοιλοτήτων και της ρινικής κοιλότητος.
Μ. ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΑΚΗΣ: Πλησίαζε σε ηλικία γάμου
«Η Μύρτις μέχρι τα 6-7 της χρόνια ζούσε μάλλον στον γυναικωνίτη μαζί με τα αδέλφια της όπου έπαιζαν τόπι, βόλους, εφεδρισμό, σβούρα, αστραγάλους και τραμπάλα, άλλα έπαιζαν επίσης με τα κατοικίδια, κυρίως πουλιά και σκύλους, ενώ τα κορίτσια είχαν επιπλέον και τις κούκλες», ανέφερε μέσα σε συγκινησιακή ατμόσφαιρα, στην ειδική εκδήλωση στο Μουσείο Ακρόπολης, την Παρασκευή, ο κ. Παπαγρηγοράκης. «Ανατρέφονταν με παραμύθια και παιχνίδια, ενώ από το 7ο έτος τα αγόρια πήγαιναν στο σχολείο και τα κορίτσια μάθαιναν στοιχειώδη ανάγνωση και γραφή από τη μητέρα τους, αλλά και να υφαίνουν, να κεντούν και να διευθύνουν το νοικοκυριό.
Ο Ησίοδος αναφέρει ότι η κατάλληλη ηλικία για γάμο ήταν μεταξύ 13 και 16 ετών, επομένως η Μύρτις ήταν ένα κορίτσι κοντά στην ηλικία του γάμου. Σε όποια κοινωνική τάξη κι αν ανήκε δεν απολάμβανε το προνόμιο να είναι πολίτης της πόλης. Αν ανήκε σε χαμηλή κοινωνική τάξη, θα βοηθούσε στις αγροτικές εργασίες, ενώ, αν ήταν δούλη, θα ήταν ένα σκληρά εργαζόμενο κορίτσι. Ωστόσο, οι συνθήκες του θανάτου της δεν επέτρεψαν να της αποδοθεί η συνηθισμένη φροντίδα των νεκρών, αφού ρίχτηκε στον κοινό τάφο με τα άλλα θύματα του λοιμού».
ΑΞΟΝΙΚΟ ΣΚΑΝΑΡΙΣΜΑ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ ΚΑΙ Η ΤΕΛΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΣΤΗ ΣΟΥΗΔΙΑ
Πώς κατασκευάστηκε το πρόσωπό της
Οι αναλογίες και το σχήμα του προσώπου προκύπτουν από τις αναλογίες του κρανίου. Μια μελέτη σχετικά με το πάχος των ιστών, η οποία αντανακλά το φύλο, την ηλικία, τη φυλή και τη διατροφική κατάσταση της εποχής εκείνης, χρησιμοποιήθηκε ως οδηγός κατά την ανάπλαση της Μύρτιδος, η οποία βέβαια δεν έγινε πάνω στο σπάνιο εύρημα, αλλά κατασκευάστηκε πιστό αντίγραφο.
Το κρανίο σκαναρίστηκε σε ειδικό αξονικό τομογράφο, τα στοιχεία μεταφέρθηκαν στα εργαστήρια του ΤΕΙ Χανίων όπου υλοποιήθηκε η τρισδιάστατη μορφή του κρανίου και μετά δημιουργήθηκε ένα ακριβές αντίγραφο.
Οι ακριβείς μετρήσεις του μέσου πάχους των ιστών σε 30 συγκεκριμένα σημεία του κρανίου μεταφέρθηκαν και σημειώθηκαν σε καρφίδες 3 χιλιοστών. Η τελική μορφή του προσώπου δόθηκε από τον γλύπτη και ειδικό μόντελιστ κ. Οσκαρ Νίλσον με ανάλογα έργα στο Μουσείο Βάσα της Σουηδίας.
Χρησιμοποιήθηκαν προσθετικοί οφθαλμοί με καστανό χρώμα, τα οποία τοποθετήθηκαν σε κόγχους. Το επόμενο βήμα ήταν το χτίσιμο του προσώπου όπου σκαλίστηκαν 20 διαφορετικοί μύες. Μια περιοχή που είναι δύσκολο να αποδοθεί σωστά είναι τα χείλη, όμως στην περίπτωση της Μύρτιδος ο πλήρης οδοντικός φραγμός συνέβαλε ώστε να αναπλαστούν πολύ κοντά στην πραγματικότητα. Ανάλογες μελέτες ήταν οδηγοί για τα βλέφαρα, τα φρύδια, τη μύτη.
Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στη διεύθυνση των ρινικών οστών, καθώς αυτά υποδεικνύουν τον τρόπο που η μύτη προβάλλει από κρανίο. «Η ανάπλαση των αυτιών είναι ιδιαιτέρως δύσκολη», λέει ο κ. Παπαγρηγοράκης. «Αυτό που μπορεί να καθοριστεί είναι η θέση τους και η γωνία τους, η οποία συνήθως ακολουθεί τη γωνία της γνάθου. Επομένως σκαλίστηκαν με στόχο να εναρμονιστούν με το υπόλοιπο πρόσωπο.
Επειδή ήταν παιδί, σκαλίστηκε αρκετή ποσότητα υποδόριου λίπους, ώστε να καλύπτει τμήματα της μυϊκής δομής. Ταινίες πηλού τοποθετήθηκαν πάνω από τη μυϊκή δομή, οι οποίες αναπαριστούν το δέρμα».
Πηγή: Έθνος (Γιώργος Αποστολίδης)