Οι σκλάβες του 21ου αιώνα

Μόνο λίγοι άνθρωποι μπορούν να διανοηθούν ότι υπάρχουν σήμερα σκλάβοι και σκλάβες. Κι όμως υπάρχουν:

Στη βιομηχανία ένδυσης και ιματισμού, όπου, από τις κολεξιόν των μεγάλων οίκων μόδας μέχρι τα «καλάθια» της λαϊκής αγοράς, τα ρούχα ράβονται ως επί το πλείστον από γυναίκες στις ασιατικές χώρες.

Στα ιδιωτικά νοικοκυριά, όπου, μετανάστριες κυρίως, φροντίζουν παιδιά, ηλικιωμένους και αρρώστους, φυλακισμένες κυριολεκτικά με μία έξοδο την βδομάδα.

Στη γεωργία, στις εντατικές καλλιέργειες φρούτων και λαχανικών σε πολλές «Μανωλάδες» της γης, όπως στις απέραντες φυτείες της Ανδαλουσίας στην Ισπανία, στην Ιταλία, στο Μαρόκο.

Σε φυτείες λουλουδιών στις λατινοαμερικάνικες χώρες, όπως στην Κολομβία, τον Ισημερινό και σε αφρικανικές χώρες όπως η Κένυα και η Ζάμπια. Τα προϊόντα αυτά βρίσκονται όλο τον χρόνο στις αγορές των πλούσιων βιομηχανικών χωρών και οι μεγάλες επιχειρήσεις και φίρμες που εκμεταλλεύονται αυτές τις παραγωγές αποκομίζουν τεράστια κέρδη.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ υπηρετώντας την ακόρεστη δίψα του κεφαλαίου για κέρδος έχουν συνάψει με τις φτωχές χώρες της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής και όπου αλλού, συμφωνίες αποικιοκρατικού τύπου που τους δίνουν το δικαίωμα να εκμεταλλεύονται χωρίς καμία υποχρέωση το εργατικό τους δυναμικό, τα φυσικά αγαθά και να μολύνουν ανεξέλεγκτα το περιβάλλον. Αποτέλεσμα, η εξαθλίωση των εργαζομένων γυναικών και ανδρών αυτών των χωρών και από την άλλη τα αμύθητα εύκολα κέρδη πολυεθνικών εταιρειών και επιχειρήσεων.

Μισθοί πείνας στην παγκόσμια βιομηχανία ένδυσης και ιματισμού

Τριάντα εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο εργάζονται στα εργοστάσια ένδυσης και ιματισμού με μισθούς πείνας και χωρίς ασφάλιση. Η πλειοψηφία τους είναι γυναίκες. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της παραγωγής γίνεται σε ασιατικές χώρες. Οι κυβερνήσεις αυτών των χωρών έχουν καθιερώσει κατώτατους μισθούς οι οποίοι δεν φτάνουν να καλύψουν τις βασικές ανάγκες. Για να ελκύσουν τους επενδυτές πολλές από τις κυβερνήσεις μειώνουν τον κατώτατο μισθό κάτω από το όριο επιβίωσης.

Στο Μπαγκλαντές ο κατώτατος μισθός είναι 16.60 ευρώ τον μήνα. Στην Ινδία, στη Σρι Λάνκα, το Βιετνάμ το Πακιστάν και την Καμπότζη το κατώτατο μεροκάματο είναι από δύο δολάρια και κάτω. Στην Κίνα, στην Ινδονησία και την Ταϊλάνδη τα μεροκάματα φτάνουν από δύο μέχρι τέσσερα δολάρια αλλά εκεί και το κόστος ζωής είναι ψηλότερο.

Οι γυναίκες στη βιομηχανία ένδυσης αμείβονται λιγότερο από τους άνδρες. Για παράδειγμα στο Μπαγκλαντές οι γυναίκες αμείβονται κατά 23% λιγότερο και στην Καμπότζη μέχρι και 40%. Ο μοναδικός τρόπος για να επιζήσουν είναι οι υπερωρίες και οι διπλοβάρδιες. Μία Ταϊλανδή εργάτρια λέει: «Όταν έχουμε πολλή δουλειά δουλεύουμε ως τις τρεις το πρωί. Αλλά δεν έχουμε άλλη επιλογή. Χρειαζόμαστε τις υπερωρίες για να μπορέσουμε να επιζήσουμε».

Όμως η χρόνια υπερεργασία σε χώρους που δεν αερίζονται και δεν φωτίζονται καλά, όπου η ατμόσφαιρα είναι γεμάτη σκόνη και δηλητηριώδη αέρια έχει επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία. Χρόνια υπερκόπωση μυοσκελετικές παθήσεις, ασθένειες των ματιών, ατυχήματα λόγω των συνθηκών εργασίας. «Όταν γυρίζω στο σπίτι είμαι τόσο εξαντλημένη, που ούτε να φάω δεν μπορώ» διηγείται μια μοδίστρα στο Μπαγκλαντές που δουλεύει σε έναν προμηθευτή του Lidl.

Η χειροδικία και οι ύβρεις προς τις γυναίκες είναι κάτι συνηθισμένο, ακόμη και η σεξουαλική παρενόχληση. Σε μερικά εργοστάσια, που εκτελούν παραγγελίες για WalMart, Carrefour και Lidl, ετοιμόγεννες υποχρεώνονται σε εργασία ακόμη και νυχτερινή μέχρι να γεννήσουν.

Πουθενά δεν υπάρχει κοινωνική ασφάλιση. Στην Ινδία εννέα στους δέκα εργαζόμενους δεν έχουν καμία κοινωνική προστασία.

Στο Μπαγκλαντές στην κλωστοϋφαντουργία από το 2000 έως σήμερα έχουν πιάσει φωτιά εννέα εργοστάσια και έχουν καεί 273 άνθρωποι, χωρίς ποτέ να πληρώσει καμία από τις μεγάλες επιχειρήσεις.

Επίσης, στα εργοστάσια των Ζωνών Ελεύθερου Εμπορίου, όπου εκτός από την ένδυση, παράγεται ένα μεγάλο μέρος από οικιακές συσκευές και ηλεκτρονικά εργαλεία για την παγκόσμια αγορά, η πλειοψηφία των εργαζομένων είναι γυναίκες.

Για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις εκεί είναι ένας παράδεισος με τέλειες συνθήκες. Όχι μόνο γιατί δεν φορολογούνται και μπορούν να μεταφέρουν ελεύθερα τα κέρδη τους στην έδρα τους. Συχνά έχουν στη διάθεσή τους δωρεάν χώρους εγκατάστασης και δεν πληρώνουν ούτε το ηλεκτρικό ρεύμα, ούτε για νερό. Το δικαίωμα στην απεργία και άλλες εργατικές ρυθμίσεις που ισχύουν στη χώρα, απαγορεύονται σε αυτές τις επιχειρήσεις. Έτσι είναι ελεύθεροι να επιβάλλουν απλήρωτες υπερωρίες και να δίνουν μισθούς πείνας. Το συνολικό κέρδος της WalMart το 2007 ήταν 253 δισ. ευρώ, που αναλογεί σε 8.035 ευρώ το δευτερόλεπτο.

Η θυμωμένη φωνή των γυναικών στο Μαρόκο*

Συνοικισμός Ταμγκούτε Ελ Τζαντίντ, επαρχία Αουλούζ (Μαρόκο). Πριν ξημερώσει, η Καμπίρα, 26 χρόνων, και άλλες δεκαπέντε γειτόνισσες στριμώχνονται όρθιες στην καρότσα ενός μικρού φορτηγού: «Δεν θα γυρίσουμε σπίτι πριν από τις οκτώ το βράδυ», μουρμουρίζουν. Μετά την πρώτη προσευχή, οχήματα που μεταφέρουν σαν να ήταν ζώα τις εργάτριες γης, τυλιγμένες με τις μαντίλες τους, κυκλοφορούν στους δρόμους της πεδιάδας της Σους. Τις πηγαίνουν σε μεγάλα αγροκτήματα εντατικής γεωργίας, στην πλειονότητά τους μαροκινών, γαλλικών ή ισπανικών συμφερόντων.

«Παλιά, δουλεύαμε στα χωράφια τα δικά μας και των γειτόνων μας», λένε θλιμμένα. «Αυτό γινόταν χωρίς εργοδηγούς και χωρίς διενέξεις μεταξύ των μελών της κοινότητας. Στα σημερινά μεγάλα αγροκτήματα δεν έχουμε το δικαίωμα ούτε να μιλάμε. Όταν κάποια από μας δεν δουλεύει αρκετά γρήγορα, οι επιστάτες τη βρίζουν. Μερικές φορές, μας χτυπούν με ρόπαλα...». Μία από τις φάρμες τις περιοχής έχει τόσο κακή φήμη, ώστε την έχουν ονομάσει Γκουαντάναμο.

Η πεδιάδα της Σους γίνεται η σημαντικότερη περιοχή καλλιέργειας οπωροκηπευτικών στη χώρα. Σήμερα, παράγει 685.000 τόνους κηπευτικά, μεταξύ των οποίων και το 95% των εθνικών εξαγωγών ντομάτας που καταλήγουν κυρίως στη γαλλική αγορά, από τον Οκτώβριο έως τον Ιούνιο. Παράγει, επίσης, 666.000 τόνους εσπεριδοειδή, από τα οποία το ήμισυ προορίζεται για εξαγωγή.

Σύμφωνα με τον Λαχουσίν Μπουλμπέρζ, περιφερειακό υπεύθυνο του αγροτικού τομέα της Μαροκινής Ένωσης Εργατών, «από τους 70.000 εργάτες γης της περιοχής (γυναίκες κατά 70%), μόνο οι 15.000 είναι δηλωμένοι. Και επιπλέον, πολλοί εργοδότες κλέβουν στα ωράρια!». Συνέπειες; Υπερευελιξία χωρίς αποζημιώσεις σε περίπτωση απόλυσης, καμία πρόβλεψη για άδειες και ένσημα, ούτε για περίθαλψη και αναρρωτικές άδειες.

Στην Μπιούγκρα, η Μαροκινή Ένωση Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (ΜΕΑΔ) έχει καταγράψει πολλά περιστατικά βιασμών στα αγροκτήματα. Η αντιπρόεδρος της ένωσης, Φατίφα Σακρ, μαία στο επάγγελμα, ανησυχεί για την εξάπλωση του AIDS και των άλλων νοσημάτων που μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή. «Δεν υπάρχει κοινωνική στέγη», διαμαρτύρεται. «Ορισμένες εταιρείες διαθέτουν προσωρινές κατοικίες μέσα στα αγροκτήματα». Στην αγροτική κοινότητα της Αϊτ Αμίρα, στον οικισμό Λααράμπ, εργάτες γης κοιμούνται σε πρόχειρα καταλύματα, μέσα σε σκουπιδότοπους. Σύμφωνα με τον Ουλχούς Λαχουσίν, πρόεδρο της τοπικής οργάνωσης της ΜΕΑΔ, «η εγκληματικότητα και η κατανάλωση ναρκωτικών αγγίζουν ανησυχητικά επίπεδα».

* Απόσπασμα από το άρθρο της Cecile Raimbeau, δημοσιογράφου, Le Monde Diplomatique, (Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 14 Ιουνίου 2009)

Αλμέρια: ο χειμωνιάτικος κήπος της Ευρώπης

 Απέναντι ακριβώς, στην Ισπανία, βρίσκεται η εύφορη γη της Ανδαλουσίας. Στην επαρχία Αλμέρια γίνεται εντατική καλλιέργεια φρούτων και λαχανικών. Μία έκταση 30.000 εκταρίων είναι καλυμμένη από 32.000 θερμοκήπια από το πλαστικό. Κάθε χρόνο παράγονται 2,8 εκατομμύρια τόνοι φρούτων και λαχανικών που εξάγονται στις χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης.

Εκεί δουλεύουν μετανάστες κυρίως από το Μαρόκο αλλά και από την ανατολική Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική. Στεγάζονται στην καλύτερη περίπτωση σε υπερπλήρεις κατοικίες με ακριβό ενοίκιο, οι περισσότεροι όμως σε πλαστικές παράγκες ανάμεσα στα θερμοκήπια χωρίς νερό και ηλεκτρικό. Κάθε πρωί περιμένουν σε συγκεκριμένες θέσεις, που περνάνε οι επιστάτες και διαλέγουν εργάτες και εργάτριες ανάλογα με τις ανάγκες της μέρας. Στα θερμοκήπια δουλεύουν 70.000 μετανάστες περίπου που αντιμετωπίζονται ως «υπάνθρωποι».

Οι γυναίκες εργάζονται στην συγκομιδή γιατί τα χέρια τους ενεργούν πιο προσεκτικά από των ανδρών, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τις φράουλες. Και εδώ οι συνθήκες εργασίας είναι απάνθρωπες διότι η θερμοκρασία στα θερμοκήπια φτάνει στους 50 βαθμούς και η ατμόσφαιρα είναι μολυσμένη από τους ψεκασμούς. Και πρέπει να επιζήσουν με τρία ευρώ την ώρα.

Οι εργάτριες πρέπει να ανταποκρίνονται σε ορισμένα κριτήρια. Παραδείγματος χάριν για την συγκομιδή της φράουλας οι γυναίκες από την Πολωνία, τη Ρουμανία πρέπει να είναι νέες και γεροδεμένες, να έχουν άνδρα και παιδιά στην πατρίδα τους μόλις λήξει το συμβόλαιό τους. Αν ο εργοδότης δεν τις χρειάζεται συνέχεια δεν έχουν το δικαίωμα να δουλέψουν αλλού.

Συζητώντας με τη Μαρία για τα συσκευαστήρια φρούτων στον Νομό Κορινθίας

 Τη συνέντευξη πήρε η Πόπη Πανουτσοπούλου

Η Μαρία δούλεψε για οκτώ χρόνια σε συσκευαστήρια φρούτων (μανταρίνια - πορτοκάλια - βερύκοκα) στον νομό Κορινθίας. Τα συσκευαστήρια αυτά είναι εποχιακά και απασχολούν κυρίως γυναίκες.

 Πόπη: Έχεις μια μεγάλη εμπειρία σε αυτή τη δουλειά και θα θέλαμε να μας τη μεταφέρεις.

Μαρία: Τα πρώτα χρόνια που δουλέψαμε σε συσκευαστήρια, υπήρχε μεγάλη ζήτηση σε προσωπικό γιατί γίνονταν πολλές εξαγωγές κυρίως προς Αγγλία, Γερμανία, αλλά και προς Ανατολικά κράτη. Σήμερα τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά, γιατί έχουν σταματήσει αισθητά οι εξαγωγές και έχει μειωθεί ο αριθμός των εργαζόμενων γυναικών. Σαν δουλειά είναι πολύ κουραστική, αφού οι συνθήκες στα περισσότερα συσκευαστήρια είναι απάνθρωπες.

Ιδιαίτερα στην εποχή συσκευασίας των σταφυλιών οι εργαζόμενες αναγκάζονται να δουλεύουν υπό εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες, κάτω από ελλενίτ, χωρίς κλιματισμό, για 11 περίπου ώρες μέσο όρο. Φανταστείτε να στέκεσαι όρθια μπροστά από μία ταινία, όπου τοποθετούνται τα έτοιμα διαλεγμένα σταφύλια για τόσες ώρες μέσα σε αφόρητη ζέστη, χωρίς γάντια με ένα διάλειμμα μισής  ώρας.

Άσε που υπήρχαν ακατάστατα ωράρια και πολλές φορές γυρίζαμε σπίτι μας 11.30 το βράδυ.

 * Πώς σας αντιμετώπιζαν εκεί;

Οι επιστάτες κυρίως των συσκευαστηρίων δεν είχαν και την καλύτερη συμπεριφορά απέναντί μας και συχνά μας προσέβαλαν χωρίς λόγο και μπροστά στα μάτια όλων. Όπως καταλαβαίνεις όταν έρχεσαι να δουλέψεις με την προσωπικότητα σου, αυτό είναι ισοπεδωτικό.

 * Έχεις να θυμηθείς μια τέτοια άσχημη προσωπική στιγμή;

Πολλές, αλλά μία ήταν τραυματική. Η πρώτη μέρα μου σε αυτή την δουλειά. Ο, τι είχα χωρίσει με την άνδρα μου και ήμουν σε άθλια ψυχολογική και οικονομική κατάσταση. Εν τω μεταξύ, ούτε που είχα φανταστεί ότι θα βρισκόμουν να δουλεύω σε μία τέτοια δουλειά. Με το που μπήκα στο συσκευαστήριο νιώθω ένα χέρι επάνω μου. «Τι είσαι εσύ καινούργια;» ήταν ο επιστάτης. «Αν δεν είσαι γρήγορη και δεν ξέρεις τη δουλειά, μην περιμένεις να στη μάθει κανείς. Εφυγες…» Μου μιλούσε πολύ άσχημα.

Συνέχεια ερχόταν από πάνω μου και με ταπείνωνε. Περίμενα να τελειώσει η  ημέρα και δεν ξαναπήγα. Είχα βλέπεις αξιοπρέπεια.

 * Τι συνέπειες είχαν αυτές οι συνθήκες σε σένα;

Τα σταφύλια ήταν ραντισμένα με δηλητήρια και αυτό έχει σαν συνέπεια να πάσχουμε οι περισσότερες από αλλεργίες. Το γεγονός ότι κατά τη διαδικασία της συσκευασίας χρησιμοποιούσαν κάποιες ταινίες που είχαν συντηρητικό που έβγαζαν τέτοια δυσοσμία που παθαίναμε ιλίγγους και δεν μπορούσαμε να δουλέψουμε. Στα δε πορτοκάλια, από το βάρος και τα παλιά μηχανήματα, έπαθα βλάβη στα χέρια μου και αναγκάστηκα να τα εγχειρίσω και τα δύο.

Πολλές γυναίκες είχαν προβλήματα με τη μέση τους αφού και το ζύγισμα έπρεπε να το κάνουμε εμείς και μιλάμε για τόνους βάρος.

 * Αυτό από την άποψη της υγείας σας. Θα είχατε και οικονομικά προβλήματα.

Το κυριότερο ήταν ότι αργούσαν να μας πληρώσουν. Στις περισσότερες δε γυναίκες, δεν έβαζαν ένσημα και όταν ερχόταν η Επιθεώρηση Εργασίας τις κρύβανε στα ψυγεία και στις αποθήκες. Σημειωτέον ότι αυτές δεν έπαιρναν ούτε δώρο ούτε επίδομα βαρέα και ανθυγιεινά.

 * Συνεχίζεις να εργάζεσαι εκεί;

Θα αστειεύεσαι. Σακατεύτηκα πριν την ώρα μου. Τα χέρια μου είναι διαλυμένα. Αναγκάστηκα να αλλάξω δουλειά. Αλλά τι να το κάνεις, ούτε σύνταξη δεν έχω ακόμη. Γιατί όταν δούλευα στα συσκευαστήρια, ούτε ένα ένσημο δεν μας κολλούσαν. Χρόνια συνταξιοδοτικά χαμένα. Κι έτσι αναγκαστικά δουλεύω για να συμπληρώσω την πιο χαμηλή σύνταξη. Αν προλάβω να πάρω…

 Επιχείρηση Λουλούδια: Ομορφιά και δυστυχία

Στις χώρες της βόρειας Ευρώπης και της Αμερικής πωλούνται όλο τον χρόνο πανέμορφα λουλούδια, γαρύφαλλα, τριαντάφυλλα, ορχιδέες κ.ά. Πίσω από την ομορφιά των λουλουδιών βρίσκεται η υπερεκμετάλλευση χιλιάδων εργατριών στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική.

Στην Κολομβία οι γυναίκες εργάζονται κάτω από μεγάλη πίεση χρόνου στη βιομηχανία λουλουδιών στη Μπογκοτά. Πληρώνονται με μισθό μικρότερο από τον καθιερωμένο κατώτατο μισθό, που δεν επαρκεί ούτε για δεκαπέντε μέρες. Οι υπερωρίες δεν πληρώνονται. Όμως καμία εργάτρια δεν τολμάει να πει λέξη γιατί λόγω και της κρίσης η ανεργία στην περιοχή είναι πολύ μεγάλη και υπάρχει εξαθλίωση του κόσμου. Οι γυναίκες υπόκεινται αναγκαστικά σε τεστ εγκυμοσύνης και όλες οι έγκυες απολύονται αμέσως. Δεν ισχύουν κανόνες προστασίας κατά τον ψεκασμό μέσα στα θερμοκήπια γιʼ αυτό έχουν σοβαρά προβλήματα υγείας από την αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων.

Στην Κένυα παράγονται λουλούδια για τη γερμανική και βορειοαμερικανική αγορά. 100 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Ναϊρόμπι βρίσκεται η μεγαλύτερη φάρμα λουλουδιών που είναι επιχείρηση της πολυεθνικής Unilever-Konzern. Η περιοχή είναι περιφραγμένη από φράχτες με ηλεκτρικό ρεύμα και ένστολοι φρουροί ελέγχουν την είσοδο και περιπολούν. Η είσοδος σε δημοσιογράφους απαγορεύεται αυστηρά.

Περιφραγμένα είναι και τα καταλύματα των εργαζομένων. Σε παραπήγματα μεγέθους περίπου σκυλόσπιτου μένουν οικογένειες τεσσάρων, έξι, οκτώ ατόμων. Δεν υπάρχουν εγκαταστάσεις νερού και ηλεκτρικού. Περίπου 50 άνθρωποι μοιράζονται μία τουαλέτα που είναι μια τρύπα στο έδαφος.

Οι εργαζόμενοι, κυρίως γυναίκες και παιδιά, δουλεύουν 8-12 ώρες την ημέρα. Οι περισσότεροι με συμβάσεις μιας μέρας. Το μεροκάματο είναι ενάμιση ευρώ την ημέρα. Στις περισσότερες φάρμες εργάζονται και παιδιά και στη συλλογή λουλουδιών και στο φόρτωμα. Η ηλικία τους από 8-14 ετών.

Παντού χρησιμοποιούνται σε μεγάλες ποσότητες επικίνδυνα φυτοφάρμακα. Γι΄ αυτό οι δηλητηριάσεις είναι κάτι το συνηθισμένο. Μέτρα προστασίας δεν υπάρχουν. Κάθε χρόνο δηλητηριάζονται 350.000 εργαζόμενοι και 1000 πεθαίνουν.

Η απαλλαγή των ξένων επιχειρήσεων από κάθε φόρο, κάθε υποχρέωση στη μόλυνση του περιβάλλοντος και η ασυδοσία όσον αφορά στα δικαιώματα των εργαζομένων κάνει το εμπόριο των λουλουδιών μια πολύ κερδοφόρα επιχείρηση.

 Πηγή:  Αυγή (Λίτσα Δουδούμη, Πόπη Πανουτσοπούλου)