Προσεχώς από μια ζωή που έγινε ξένη

Mαριας Kατσουνακη

«Σα να βλέπω τρέιλερ από τη ζωή των άλλων. Είμαι, είμαστε, όλοι μουδιασμένοι». Η 40χρονη πτυχιούχος, άνεργη εδώ και ένα χρόνο, καπνίζει (όσο μπορεί λιγότερο), προσπαθεί να επινοήσει χαριτωμένες και ευφάνταστες ενδυματολογικές λύσεις (ανακυκλώνοντας παλιά ρούχα - έχει σταματήσει οποιαδήποτε αγορά), μετράει τις εξόδους της, διαβάζει καθημερινά τις «μικρές αγγελίες», συνειδητοποιεί ότι το εργασιακό της μέλλον προοιωνίζεται τρίμηνες και τετράμηνες συμβάσεις, ανά διαστήματα, στην καλύτερη περίπτωση.
Μιλάει με μεγάλες παύσεις, αντιλαμβάνεται ότι η προοπτική της οικογένειας (την ενδιέφερε ή όχι) εξαιρείται από τις επιλογές της, επαναλαμβάνει σα να μονολογεί: «Aισθάνομαι σα να βλέπω τα προσεχώς». Eίναι νέα, όμορφη, με μια κοριτσίστικη αύρα πάνω της και ανήκει στη γενιά «που της ήρθαν όλα βολικά, που δεν χρειάστηκε να διεκδικήσει, να αγωνιστεί για κάτι».
Στην παρέα της μοιράζεται το ίδιο πρόβλημα και με άλλους, παιδικούς, φίλους της. Το αδιέξοδο είναι λίγο - πολύ κοινό, το αντιμετωπίζουν ακόμη και εκείνοι που το εργασιακό τους καθεστώς δεν έχει πληγεί.

Μοιάζουν ηττημένοι όταν θα όφειλαν να βρίσκονται στην πιο ώριμη και μεστή περίοδο της ζωής τους. Να έχουν φιλοδοξίες, να προσβλέπουν στο μέλλον. «Γνωρίζαμε την υπαρξιακή κρίση. Τώρα προστέθηκε και μια άλλη. Πώς να τη διαχειριστούμε;».
Σε κοιτούν και περιμένουν απάντηση. Τους κοιτάς και υπεκφεύγεις. Από αδυναμία ή ανικανότητα να σκεφτείς κάτι εύστοχο, ειλικρινές και ενθαρρυντικό· όχι παρηγορητικό και κοινότοπο. Είναι, επιπλέον, νέοι άνθρωποι που δεν θέλησαν να προτάξουν την εργασιακή μονιμότητα, στράφηκαν σε ελεύθερα επαγγέλματα, μακριά από τις ασφαλιστικές δικλίδες του Δημοσίου. Είχαν πιστέψει στην κοινωνική κινητικότητα, στις εναλλακτικές λύσεις. Δεν είναι ούτε οκνηροί ούτε ατάλαντοι. Είχαν (έχουν;) επιθυμίες, σχέδια, προοπτικές. Τώρα, το πρώτο που διακρίνεις στο βλέμμα τους είναι φόβος. «Δε θέλω ούτε να το σκέπτομαι», λένε όταν ρωτήσεις για τους επόμενους μήνες.
Πριν από ένα χρόνο, ο διάλογος εξελισσόταν διαφορετικά. Μποέμικα, με χιούμορ, διάθεση για δοκιμαστικές «πτήσεις» και εμπειρίες. Ενα χρόνο μετά, όλα είναι αλλιώς: σκυθρωπά, άτολμα, συρρικνωμένα. Κυρίως αυτό: ζωές που συρρικνώθηκαν απότομα· που ζάρωσαν. Μελετούν εμβριθώς το νέο ασφαλιστικό και το λεξιλόγιό τους έχει καθηλωθεί σε «ρυθμίσεις», «κατώτατα όρια», «εξαιρέσεις», «αλλαγές». Το επόμενο βήμα θα είναι ακόμη πιο μικρό, πιο αβέβαιο, πιο τρομοκρατημένο. Ας είναι μια περιστασιακή απασχόληση, για 700 ευρώ. Εστω και 500... Τουλάχιστον να έχει μια κάποια σχέση με το αντικείμενο των σπουδών τους.
Το προφέρουν και την ίδια στιγμή κοντοστέκονται. Μήπως πρόκειται για υπερβολή; αναρωτιούνται και αρχίζουν τις εκπτώσεις.
Ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά της αυριανής κοινωνίας όταν όλο και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού ζουν με διαρκείς ματαιώσεις; Οταν έννοιες όπως «ποιότητα της καθημερινότητας» απεμπολούνται για να πάρει τη θέση τους η στοιχειώδης επιβίωση; Οταν ο φόβος κλέβει από τη χαρά και τη δημιουργική ονειροπόληση; Οταν η αγωνία επιταχύνει τους σφυγμούς και κόβει τις ανάσες; Οταν η κατήφεια κερδίζει έδαφος, περιορίζοντας τις πηγές ανανέωσης και ψυχικής τροφοδοσίας;
Η ανθρώπινη συνθήκη δεν εξαντλείται στην ανάλωση και την ανακύκλωση του υπάρχοντος. Βασίζεται σε απόθεμα αξιών, αναγκαίο για τη σκυταλοδρομία των γενεών. Παιδιά που βλέπουν τον άνεργο γονιό να καταρρέει και την οικία να κλονίζεται, που ακούν μόνο ψυχρούς υπολογισμούς, διηγήσεις για «εφιαλτικά σενάρια», που δυσκολεύονται να παρασύρουν τη μητέρα ή τον πατέρα στο παιχνίδι, γιατί «κανείς δεν έχει τη διάθεση».
Η μοναξιά και το περιθώριο δεν υπόσχονται ευημερία και παραγωγικότητα. Ούτε η δαμόκλειος σπάθη της ανεργίας μπορεί να εγγυηθεί διεξόδους και προοπτικές. Μόνο ανακουφιστικό συναίσθημα, η εδραίωση ενός πλαισίου νομιμότητας. Οι μικρές μετατοπίσεις που αφήνουν χαραμάδες αισιοδοξίας ότι το δίκαιο που κυριαρχεί δεν είναι μόνον του, πολιτικά και οικονομικά, ισχυροτέρου. Γιατί αν η αποτυχία είναι συνολική, η απορρύθμιση και η διάλυση δεν θα έχουν τέλος.

Πηγή: Καθημερινή