Του Σωτήρη Χαραλάμπους*
Ποτέ άλλοτεδεν είχε διατυπωθεί ως θέση προγραμματική υποψηφίου Προέδρου η θέση για «κατάργηση του επιθεωρητισμού», χαρακτηρίζοντας μάλιστα το παρόν σύστημα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών ως «απαρχαιωμένο» και ότι καθίσταται τροχοπέδη στην όποια μεταρρυθμιστική προσπάθεια στην εκπαίδευση. Και όταν έγιναν κάποιες προσπάθειες αποσπασματικές (2000 - 2001), επειδή ακριβώς δεν εντάσσονταν στο πλαίσιο μιας συνολικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, όχι μόνο απέτυχαν αλλά εδραίωσαν τον επιθεωρητισμό απομακρύνοντας την όποια σκέψη για εκσυγχρονισμό του συστήματος. Η κυβέρνηση Χριστόφια, με τόλμη και αποφασιστικότητα και αφού μπορεί να βλέπει πλέον το δάσος, ανοίγει και το κεφάλαιο αξιολόγηση. Ένα από τα νευραλγικότερα κεφάλαια της εκπαίδευσης. Έχει χαρακτηριστεί ως η λυδία λίθος της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης. Ολοκληρώνεται ο διάλογος με τις εκπαιδευτικές οργανώσεις, δόθηκε σχέδιο από το υπουργείο Παιδείας που απηχεί εν πολλοίς τις εκπεφρασμένες θέσεις των εκπαιδευτικών, το όραμά τους για ένα νέο σύστημα αξιολόγησης της σχολικής μονάδας, στόχος του οποίου θα είναι η βελτίωσή της και όχι ο αυταρχικός και αντιδημοκρατικός έλεγχος.
Η σημερινή κατάσταση
Το ζήτημα της εκπαιδευτικής αξιολόγησης βρίσκεται στο επίκεντρο του προβληματισμού, ιδίως κατά το τελευταίο διάστημα. Όλα αυτά τα χρόνια η έννοια της αξιολόγησης περιορίζεται στη χειραγώγηση και το διοικητικό έλεγχο του εκπαιδευτικού. Έμμεσα μάλιστα παρατηρείται και μια προσπάθεια να ενοχοποιηθεί ο εκπαιδευτικός για την αναποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού συστήματος και να προωθηθεί το ιδεολόγημα ότι αυτός είναι ο βασικός υπεύθυνος για την κατάσταση του δημόσιου σχολείου και την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης.
*Έχουμε σύνδεση της αξιολόγησης με την υπηρεσιακή ανέλιξη του εκπαιδευτικού και ανάδειξη των στελεχών με συγκεκριμένο επιστημονικό και εκπαιδευτικό προφίλ.
*Το σχολείο απομακρύνεται σταδιακά από την επιδίωξη για ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών και εξασφάλιση μιας πολυδιάστατης μορφωτικής συγκρότησης. Έτσι θεωρείται ότι είναι εφικτή και επιβάλλεται η ποσοτική αποτίμηση της αποδοτικότητας ενός από τους παράγοντες, δηλαδή των εκπαιδευτικών, σε σχέση με τη διαμόρφωση του τελικού «προϊόντος», δηλαδή του μαθητή.
*Ο διαρκώς επιτηρούμενος, ιεραρχούμενος και βαθμολογούμενος εκπαιδευτικός μετατρέπεται ευκολότερα σε επιτηρητή, αξιολογητή και βαθμολογητή της «γνώσης» των μαθητών, επιδιώκοντας διαμέσου της ανάδειξης των δήθεν «αρίστων» τη δική του προώθηση και ανάδειξη σε διοικητικό στέλεχος.
*Συρρίκνωση των αρμοδιοτήτων του συλλόγου εκπαιδευτικών (καθηγητικός σύλλογος, διδασκαλικός σύλλογος) τον οποίο ουσιαστικά επιδιώκει να περιορίσει σε τυπικό διεκπεραιωτή των κεντρικών εγκυκλίων με την ενίσχυση του ελεγκτικού ρόλου του διευθυντή της σχολικής μονάδας.
Αρχές του προτεινόμενου συστήματος
Παρόλο που το προτεινόμενο σύστημα αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου παραθέτει και εναλλακτικά μοντέλα και αφήνει εποικοδομητικές ασάφειες και κενά που θα πληρωθούν με την ολοκλήρωση του διαλόγου, εντούτοις απηχούν εν πολλοίς τις διαχρονικές θέσεις των εκπαιδευτικών, τις οποίες παλεύουν εδώ και 30 σχεδόν χρόνια και αποτελούν όραμα για ολόκληρη την εκπαιδευτική κοινότητα.
*Σκοπός της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου είναι η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Η αντίληψη ότι αν ελέγξουμε τον εκπαιδευτικό, θα πάνε όλα καλά στο σχολείο, είναι άκρως αναχρονιστική και λανθασμένη.
*Οι σύλλογοι των εκπαιδευτικών αποκτούν ουσιαστικό ρόλο στην εκπαιδευτική λειτουργία με την ανάληψη αποφασιστικών αρμοδιοτήτων στην αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου.
*Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου συνδέεται με την ανάπτυξη δραστηριοτήτων στα σχολεία. Συνδέεται επίσης με την ευελιξία των νέων αναλυτικών προγραμμάτων και την πρόβλεψη σ΄ αυτά κινήτρων (εργασίες, project κ.ά). Συνδέεται ακόμα άμεσα με την επιμόρφωση. Προβλέπεται ο εκπαιδευτικός να εφοδιάζεται συνεχώς με νέες γνώσεις, διδακτικές συμπεριφορές, παιδαγωγικές μεθόδους αλλά και τις πρακτικές της συλλογικής αξιολόγησης και της αυτοαξιολόγησης. Η αυτοαξιολόγηση είναι βασικός συντελεστής της όλης διαδικασίας για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου.
*Ο ρόλος του σχολικού συμβούλου στη διαδικασία της αξιολόγησης είναι καθοδηγητικός, συμβουλευτικός και παιδαγωγικός, και σε καμιά περίπτωση δεν μεταλλάσσεται σε «αξιολογητή - επιθεωρητή».
*Οι διαδικασίες προαγωγής διαχωρίζονται από την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου.
*Η διαδικασία συλλογικής αποτίμησης του εκπαιδευτικού έργου δεν μπορεί να έχει σχέση με μηχανισμούς αυταρχικού ελέγχου της διδακτικής διαδικασίας, με ανατροπή εργασιακών σχέσεων ή με την ανέλιξη (μισθολογική ή άλλη) των εκπαιδευτικών.
Η δική μας αντίληψη
Κατά την άποψή μας, η εξασφάλιση της συλλογικότητας και της συμμετοχής στις όποιες διαδικασίες προγραμματισμού και αποτίμησης, όπως διαφαίνονται μέσα από το προτεινόμενο σύστημα, είναι αναγκαία, ακριβώς γιατί η εκπαίδευση αποτελεί στο σύνολό της μια συλλογική διαδικασία. Ανάμεσα στα μέτρα που αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση οποιουδήποτε πλαισίου τέτοιων διαδικασιών τονίζεται ιδιαίτερα ο ουσιαστικός ρόλος του συλλόγου των εκπαιδευτικών στην οργάνωση και πραγμάτωση του εκπαιδευτικού έργου στο επίπεδο του σχολείου, γι΄ αυτό και είναι απαραίτητο να ενισχυθούν οι αρμοδιότητές του τόσο σε σχέση με τον προγραμματισμό, την οργάνωση και τη λειτουργία του σχολείου όσο και σε σχέση με τις όποιες διαδικασίες αποτίμησης των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων. Τέτοιες πρακτικές, που ξεκινούν «από τα κάτω» και «από τα μέσα», συνδυασμένες μάλιστα και με μια πολιτική πραγματικού εκδημοκρατισμού και ενίσχυσης της αυτονομίας της σχολικής μονάδας στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, θα μπορούσαν να έχουν θετικά αποτελέσματα.
Η δική μας πρόταση
Είναι φανερό ότι το αυταρχικό και γραφειοκρατικό πλαίσιο αξιολόγησης που υπάρχει σήμερα απορρίπτεται από την εκπαιδευτική κοινότητα. Στο χέρι μας είναι, μέσα από συλλογικές προσπάθειες, να το ακυρώσουμε και να διεκδικήσουμε την άμεση κατάργηση του θεσμικού πλαισίου που ισχύει σήμερα.
Όσα χρειάζονται για να λειτουργήσει το σύγχρονο σχολείο αποτελεσματικά δεν βρίσκονται στη φιλοσοφία του επιθεωρητισμού.
Απεναντίας, ζητούμενο είναι η ενίσχυση των δημοκρατικών, συμμετοχικών διαδικασιών σε όλα τα επίπεδα του εκπαιδευτικού συστήματος. Είναι ζωτικής σημασίας ν΄ αποκτήσουν ουσιαστικό χαρακτήρα οι συνεδριάσεις των συλλόγων διδασκόντων καθώς και να μπορεί η σχολική μονάδα κατά την έναρξη, τη διάρκεια και τη λήξη του σχολικού έτους να προγραμματίζει τη δραστηριότητά της και να εντοπίζει προβλήματα που σχετίζονται με το παιδαγωγικό περιβάλλον, την υποδομή, τις δυσκολίες -ιδιαίτερα των παιδιών των ασθενέστερων τάξεων- και να παρεμβαίνει διορθωτικά.
Η όποια συζήτηση λοιπόν για μια άλλη αντίληψη στα ζητήματα της εκπαιδευτικής αξιολόγησης έχει νόημα και ουσία μόνο όταν εντάσσεται σε μια διαφορετική αντίληψη για την εκπαίδευση συνολικά, μια αντίληψη που αντιμετωπίζει κριτικά το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα και επιδιώκει τη ριζική αλλαγή και το μετασχηματισμό του μέσα από μια προοδευτική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.
*Πρόεδρος Προοδευτικής Κίνησης Καθηγητών
Πηγή: Πολίτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου