Μεταλλαγμένοι σολομοί κολυμπούν προς το πιάτο μας!

Θα είναι ίσως η πρώτη φορά που γενετικά τροποποιημένα ζώα θα μας σερβίρονται αυτούσια με την έγκριση της πολιτείας. 

Η αρχή φαίνεται πως θα γίνει με ψάρια, αν τελικώς η FDΑ των ΗΠΑ επικυρώσει την πρώτη της θετική εκτίμηση ότι «δεν συντρέχουν λόγοι ασφαλείας»

PETER ALDHOUS

Σε μια τοποθεσία που τηρείται μυστικό το πού βρίσκεται, κάπου στα υψίπεδα του Παναμά, 68 δεξαμενές φυλάσσονται πίσω από μια πόρτα που ανοίγει με κωδικό ασφαλείας. Τα παράθυρα του ισογείου του κτιρίου είναι σιδηρόφρακτα, στο εσωτερικό του υπάρχουν ανιχνευτές κίνησης και οι εξωτερικές ατσάλινες πόρτες είναι κλειδαμπαρωμένες. Για να «εισβάλει» κάποιος σε αυτό το φρούριο θα πρέπει να δημιουργήσει ρήγμα σε έναν φράχτη ενισχυμένο με συρματοπλέγματα και κάμερες που ενεργοποιούνται με την κίνηση. 
Ακούγεται σαν να πρόκειται για το άντρο κάποιου «κακού» από ταινία του Τζέιμς Μποντ, στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για ένα ιχθυοτροφείο που ανήκει στην ΑquaΒounty Τechnologies. Η εταιρεία, η οποία εδρεύει στο Γουόλτχαμ της Μασαχουσέτης, το οργάνωσε για να διεκδικήσει την πρώτη παγκοσμίως έγκριση για την παραγωγή γενετικά τροποποιημένων ψαριών προς ανθρώπινη κατανάλωση. Η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDΑ) ξεκίνησε την περασμένη εβδομάδα την ακροαματική διαδικασία σχετικά με την πρότασή της για την πώληση μιας ποικιλίας σολομού του Ατλαντικού που αναπτύσσεται με ρυθμό διπλάσιο από τον φυσιολογικό. 
Οι αρμόδιες αρχές σε όλο τον πλανήτη παρακολουθούν στενά αυτή την εξέλιξη. Το «πράσινο φως» από τις ΗΠΑ ενδέχεται να ανοίξει τον δρόμο για την ανάπτυξη μεταλλαγμένων ψαριών σε εργαστήρια από την Κίνα ως την Κούβα. «Πρόκειται για ένα δεδικασμένο με ισχύ που δεν περιορίζεται μόνο εντός τωνΗΠΑ,αλλά μπορεί να επεκταθεί διεθνώς» λέει ο Ερικ Χόλερμαν, γενετιστής ψαριών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο και Πολυτεχνείο της Βιρτζίνια. 

Ο υπερμεγέθης σολομός
Ο σολομός της ΑquaΒounty οφείλει την ταχεία ανάπτυξή του σε ένα γονίδιο αυξητικής ορμόνης που έχει «δανειστεί» από ένα άλλο είδος, τον σολομό Σινούκ. Θα αποτελέσει το πρώτο γενετικά τροποποιημένο ζώο που εγκρίνεται προς ανθρώπινη κατανάλωση. Η βασική επιστημονική αντίρρηση αφορά το αν πράγματι η κατανάλωσή του, η οποία κρίθηκε ακίνδυνη από τους ειδικούς της FDΑ, είναι ασφαλής για τους ανθρώπους. Προβληματισμοί εγείρονται επίσης από τις ενδεχόμενες οικολογικές συνέπειες στην περίπτωση που το μεταλλαγμένο ψάρι ξεφύγει από τα ιχθυοτροφεία. 
Τα ψάρια των ιχθυοκαλλιεργειών προκαλούν ήδη τεράστια προβλήματα περνώντας στο ανοιχτό πέλαγος. Μεγάλοι αριθμοί σολομού του Ατλαντικού έχουν διαφύγει από τα ιχθυοτροφεία και ζευγαρώνουν με τους «ελεύθερους» εξαδέλφους τους γεννώντας απογόνους που έχουν λιγότερες πιθανότητες επιβίωσης. Αρκετοί έχουν περάσει στα νερά του Ειρηνικού Ωκεανού όπου εκφράζονται φόβοι ότι θα ανταγωνιστούν τα τοπικά είδη. 
Αν προσθέσει κάποιος τα γονίδια άλλων ειδών σε αυτό το μείγμα, οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι γίνονται ακόμη μεγαλύτεροι, γεγονός το οποίο εξηγεί γιατί η ΑquaΒounty αντιμετώπισε τεράστια εμπόδια στην προσπάθειά της να βγάλει τον σολομό της στην αγορά. Το αρχικό σχέδιο, που είχε εκπονηθεί πάνω από μία δεκαετία πριν, ήταν η εκτροφή των ψαριών σε συμβατικά ιχθυοτροφεία, σε κλωβούς με δίχτυα σε παράκτια νερά. Η ασφάλεια από τον κίνδυνο διαφυγής κρίθηκε απαράδεκτη. 
Στη σημερινή της πρόταση η εταιρεία διακηρύσσει ότι οι σολομοί θα παράγονται σε ασφαλείς εγκαταστάσεις στην ξηρά. Τα ψάρια θα επωάζονται και θα εκτρέφονται στον Παναμά, όπου ο σολομός του Ατλαντικού θεωρείται απίθανο να επιβιώσει ακόμη και αν με κάποιο τρόπο διαφύγει. Θηλυκά ωάρια θα μεταφέρονται εκεί από εξίσου ασφαλή εργαστήρια της νήσου Πρινς Εντουαρντ του Καναδά. Αμέσως μετά τη γονιμοποίησή τους τα ωάρια αυτά θα υφίστανται υψηλή πίεση με αποτέλεσμα να συγκρατούν ένα χρωμόσωμα το οποίο φυσιολογικά αποβάλλεται, παράγοντας στείρα, «τριπλοειδή» ψάρια. «ΗΑquaΒounty έχει καταβάλει πρωτοφανείς προσπάθειες προκειμένου να παραγάγει ένα προϊόν που μπορεί να αντεπεξέλθει στις ανησυχίες του κόσμου» υποστηρίζει ο Ρον Στότις, πρόεδρος της εταιρείας. 
Ειδικοί στην αξιολόγηση των οικολογικών κινδύνων συμφωνούν ότι τα μέτρα είναι εντυπωσιακά. Οι εγκαταστάσεις της ΑquaΒounty είναι όμως μόνο η αρχή της αγοράς των γενετικά τροποποιημένων ψαριών. Για να έχει κέρδος η εταιρεία θα πρέπει να πουλά τα ωάρια σε άλλους παραγωγούς σολομού. Αν δεν γνωρίζουμε πού βρίσκονται οι δικές τους εγκαταστάσεις και ποια είναι τα μέτρα ασφαλείας τους είναι πολύ δύσκολο να κρίνουμε την πιθανότητα διαφυγής των ψαριών, λέει η Αν Καπουσίνσκι , ειδική στους κινδύνους από τα γενετικά τροποποιημένα ψάρια του Κολεγίου Ντάρμουθ του Νιου Χαμσάιρ. 

Γονίδιο- «δούρειος ίππος»
Επιπλέον το σύστημα παραγωγής στείρων ψαριών της ΑquaΒounty είναι ασφαλές μόνο κατά 98%, δημιουργώντας μια μικρή πιθανότητα τα ψάρια που θα διαφύγουν να ζευγαρώσουν με ελεύθερα ψάρια. Αυτό προκαλεί μια ανησυχία, καθώς η θεωρία του «γονιδίου-“δούρειου ίππου”» υποστηρίζει ότι ένα γονίδιο το οποίο ενισχύει την αναπαραγωγική επιτυχία (και το φέρουν ενδεχομένως τα ψάρια- φυγάδες) μπορεί να εξαπλωθεί γρήγορα σε έναν πληθυσμό που ζει σε άγρια κατάσταση. Αυτό μπορεί να σημαίνει καταστροφή έστω και αν ελάχιστα γενετικά τροποποιημένα ψάρια διαφύγουν. Οι μελέτες προσομοίωσης των φυσικών πληθυσμών δείχνουν ότι κάτι τέτοιο είναι ικανό να τους οδηγήσει σε κατάρρευση. 
Εκτός από τις ανησυχίες που εκφράζονται γύρω από την ασφάλεια της κατανάλωσης, αλλά και της καλλιέργειας του σολομού της ΑquaΒounty, ένα άλλο ζήτημα που εγείρει έντονο προβληματισμό είναι το «δεδικασμένο» που θα δημιουργηθεί με την έγκριση αυτού του εγχειρήματος. Αρκετά ακόμη γενετικά τροποποιημένα ψάρια αναπτύσσονται στις ΗΠΑ και αλλού. Ο Ρεξ Ντάνχαμ του Πανεπιστημίου Ομπέρν της Αλαμπάμα αναπτύσσει γενετικά τροποποιημένα γατόψαρα που αναπτύσσονται πιο γρήγορα ή είναι πιο ανθεκτικά στις βακτηριακές ασθένειες. Ακόμη βρίσκεται στο στάδιο της τελειοποίησης της τεχνικής ώστε να εξασφαλίσει τη στειρότητα, εξουδετερώνοντας γονίδια που είναι ζωτικά για την αναπαραγωγή. Ελπίζει όμως να βγάλει το ψάρι στην αγορά σε τρία ή τέσσερα χρόνια και η έγκριση του σολομού της ΑquaΒounty από τη FDΑ θα βοηθήσει, όπως τονίζει, πολύ τα σχέδιά του. Αλλοι θέλουν να προχωρήσουν αμέσως. Ο Ζουπιάν Ζου του Ινστιτούτου Υδροβιολογίας της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών έχει αναπτύξει έναν ενισχυμένης ανάπτυξης κυπρίνο ο οποίος, όπως υποστηρίζει, είναι έτοιμος για την αγορά εδώ και μία δεκαετία, αλλά εμποδίζεται από τις ανησυχίες των αρμοδίων αρχών της Κίνας. Με την έγκριση της FDΑ για την ΑquaΒounty, δηλώνει ότι η ομάδα του θα υποβάλει «οπωσδήποτε» εκ νέου αίτηση και θεωρεί ότι θα έχει πιο ευοίωνες προοπτικές. 
© 2010 Νew Scientist Μagazine, Reed Βusiness Ιnformation Ltd.