Πέρασε μία εβδομάδα από την ανακοίνωση των μέτρων διάλυσης του πανεπιστημίου που πρότειναν ο πρωθυπουργός και η υπουργός Παιδείας με την εντυπωσιακή συμμετοχή των Υπουργών Πορτογαλίας και Κύπρου, οι οποίοι ξεστόμισαν πράγματα που ούτε οι «δικοί μας» τολμούν να τα πούν δημόσια —για την ώρα τουλάχιστον. Αμέσως αντέδρασαν τα πολιτικά κόμματα με ανακοινώσεις τους. Διαφορετικό σκεπτικό ο ΣΥΝ, διαφορετικό το ΚΚΕ, σώφρον, όπως το συνηθίζει, η Δημοκρατική Αριστερά.
Από τα πολλά που θα μπορούσαν να γραφτούν, ενδεχομένως να έχει ενδιαφέρον να σταθεί κανείς σε μια απορία: Γιατί επιμένουν τόσο πεισματικά στο θέμα του μάνατζερ; Και γιατί επιμένουν στην καθιέρωση ενός άλλου σώματος, εκτός από τη Σύγκλητο, που ουσιαστικά θα έχει την συνολική ευθύνη διοίκησης και λειτουργίας του Πανεπιστημίου; Με δεδομένο ότι δεν είναι δυνατόν οι ιθύνοντες να πιστεύουν ότι θα είναι λειτουργικά αυτά τα σχήματα, αφού η διεθνής εμπειρία δείχνει το αντίθετο (εκτός από την εμπειρία των αμερικανικών πανεπιστημίων, που, όμως, για ιστορικούς λόγους ουδεμία σχέση έχουν με όσα προτείνονται), αναρωτιέται κανείς γιατί το κάνουν. Ο βασικός πολιτικός λόγος που με τόση συστηματικότητα προβάλλεται το θέμα του μάνατζερ και της νέας διοικούσας επιτροπής, είναι γιατί ο τρόπος αυτός είναι ο μόνος που θα επιτρέψει στο Δημόσιο να ξεφορτωθεί τα πανεπιστήμια. Γιατί αυτό το ξεφόρτωμα φαίνεται να μην είναι τόσο εύκολη υπόθεση.
Ενώ υπάρχουν πολύ συγκεκριμένες διαδικασίες για το πώς ιδιωτικοποιούνται διάφορες υπηρεσίες και επιχειρήσεις του Δημοσίου, το γεγονός ότι δεν υπήρχε μια ανάλογη συνταγή για τα πανεπιστήμια αποτελούσε ανέκαθεν ένα αγκάθι. Έχει ενδιαφέρον ότι στην Ευρώπη δεν ευδοκίμησε η ιδέα ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων, η λειτουργία των οποίων θα επισκίαζε τα δημόσια. Άρχισαν, λοιπόν, να αναζητούνται τρόποι που θα μετέτρεπαν το δημόσιο σε ιδιωτικό.
Παραδεισένιο μέλλον
Οι καιροί ωρίμασαν και, αρχίζοντας από το 1999, ένας μεγάλος αριθμός κυβερνήσεων χωρών της Ευρώπης –σήμερα είναι 47, πολύ περισσότερες από τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης—άρχισαν να συναινούν ως προς τις διαδικασίες που καθιέρωνε η Μπολόνια. Παράλληλα επιχειρήθηκε η νομιμοποίηση της Μπολόνια μέσω της συστηματικής προβολής μιας “διαπίστωσης” ότι τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια είναι πολύ πιο πίσω από τα αμερικάνικα. Η Μπολόνια θα γιάτρευε αυτό το κακό, αφού τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια θα γίνονταν σαν τα αμερικανικά. Προσπάθησα να βρω κάποια μελέτη που να δείχνει αυτήν την υστέρηση των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων έναντι των αμερικανικών. Εντόπισα μία μόνο, η οποία μάλιστα έχει συνταχθεί από τον κ.R.Lambert, πρόεδρο της Συνομοσπονδίας Βρετανικών Βιομηχανιών και τον κ.N.Butler, στέλεχος της British Petroleum! Δεν κατάφερα να βρω καμία άλλη.
Τα ιδεολογήματα, όμως, δεν χρειάζονται, και πολλή τεκμηρίωση. Φτάνει να υπόσχονται ένα παραδεισένιο μέλλον. Τέτοιο ήταν το μήνυμα της Μπολόνια: αν γίνουν όλα όσα προβλέπονται θα φτάσουμε αυτούς που τα έχουν καταφέρει τόσο καλά. Και έτσι άρχισε η ιδιωτικοποίηση των ευρωπαϊκών δημόσιων πανεπιστημίων.
Η εμμονή, όμως, της κυβέρνησης σε αυτούς τους εξωτικούς τρόπους διοίκησης σημαίνει και κάτι άλλο, πέρα από το να δρομολογεί το ξεφόρτωμα των Πανεπιστημίων από την φροντίδα της Πολιτείας. Σημαίνει την σίγουρη, πια, καθιέρωση διδάκτρων. Υπάρχει κανείς που πιστεύει ότι θα βρεθούν χορηγίες για την λειτουργία των πανεπιστημίων; Ή ότι τα πανεπιστήμια θα ενισχυθούν από επιχειρήσεις; Ή ότι θα ρευστοποιήσουν τις πατέντες; Η νέα διοικούσα επιτροπή που προτείνεται, ακριβώς αυτόν τον ρόλο έχει να επιτελέσει. Σε πρώτη φάση θα δεχτεί την βαθμιαία μείωση των κρατικών επιχορηγήσεων, στην επόμενη φάση θα δηλώσει ότι καμία από τις προσπάθειες της να βρει πόρους δεν τελεσφόρησαν και, άρα, θα θέσει στην πανεπιστημιακή κοινότητα το φοβερό δίλημμα: Κλείνουμε ή καθιερώνουμε δίδακτρα; Ποιος, εμπρός στο δίλημμα να κλείσει ένα ίδρυμα θα αρνηθεί την καθιέρωση διδάκτρων;
Και μία σημείωση από την ιστορία του ελληνικού πανεπιστημίου. Το 1895 καθιερώνεται η πληρωμή διδάκτρων, ώστε το (τότε μοναδικό στην Ελλάδα) Πανεπιστήμιο Αθηνών να αποκτήσει πρόσθετους πόρους και να ελαττωθεί ο αριθμός των φοιτητών. Από την επόμενη χρονιά το Κράτος μυρίζεται ότι δημιουργείται ένας ακόμη τρόπος να εισπράττει χρήματα, με αποτέλεσμα να εισπράττει όλα τα δίδακτρα και να επιστρέφει στο Πανεπιστήμιο τα δύο τρίτα, κρατώντας τα υπόλοιπα. Για αυτό και η προοπτική καθιέρωσης διδάκτρων μπορεί να είναι ακόμη πιο δυσοίωνη. Να αναγκαστούν τα πανεπιστήμια να καθιερώσουν δίδακτρα γιατί δεν θα τα ενισχύει το Κράτος, και το οποίο, στη συνέχεια, να έχει και έσοδα από τα πανεπιστήμια.
Αντίδραση
Καλές, όμως, οι αναλύσεις με τις αδυναμίες και τα ενδιαφέροντα στοιχεία τους. Αυτό, όμως, που (πρέπει) να μας προβληματίσει περισσότερο από όλα, είναι ότι σιγά σιγά ολισθαίνουμε προς μία καταστροφική πραγματικότητα: να κάνουμε πολιτική δια ανακοινώσεων. Γιατί αν δεν υπάρξει μία συγκροτημένη αντίδραση θα μείνουμε στις αναλύσεις. Και τέτοια αντίδραση, για την ώρα τουλάχιστον, και με σοβαρή ευθύνη και της αριστεράς, δεν διαφαίνεται στο άμεσο μέλλον.
*Ο Κ. Γαβρόγλου είναι καθηγητής στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου