Οι δήμαρχοι που «βάφτισαν» δρόμους και πλατείες

Τη δική τους ιστορία έχουν τα ονόματα των οδών, τα οποία πολύ συχνά συνδέονται με τους εκάστοτε δημάρχους των πόλεων. Το όνομα του δημάρχου Κώστα Κοτζιά επικράτησε στην ομώνυμη πλατεία της Αθήνας, επισκιάζοντας κάθε άλλη επωνυμία.

Στην καρδιά της Αθήνας η πλατεία Κοτζιά μετονομάστηκε το 1975 σε πλατεία Εθνικής Αντίστασης. Κατά καιρούς ονομάστηκε, επίσης, πλατεία Λουδοβίκου και πλατεία Λαού. Επικράτησε το όνομα του δημάρχου Κώστα Κοτζιά (1934 - 1936, 1951), επισκιάζοντας κάθε άλλη προγενέστερη ή μεταγενέστερη επωνυμία.

Στον Πειραιά η οδός Ομηρίδη Σκυλίτση δεν άλλαξε οδοδείκτες εδώ και δεκαετίες. Επιμένει στο όνομα δύο ιστορικών δημάρχων του επινείου: του Πέτρου Ομηρίδη Σκυλίτση (1841 - 1845, 1848 - 1854) και του Δημοσθένη Ομηρίδη Σκυλίτση (1907 - 1914).

Το ίδιο σταθερή ως προς το όνομα παραμένει η οδός Ρετσίνα. Απαθανατίζει τον Θεόδωρο Ρετσίνα, δήμαρχο (1887 - 1895), βιομήχανο και από τους πρώτους οικιστές της πόλης. Στη Θεσσαλονίκη η πλατεία Μηνά Πατρικίου θυμίζει τον δήμαρχο, που το 1925 η εκλογή του ακυρώθηκε με ειδικό νόμο. Την ακύρωσε ο δικτάτορας Θεόδωρος Πάγκαλος, επειδή ο δήμαρχος είχε υποστηριχτεί από την Αριστερά.

Στην Πάτρα ελάχιστοι θα έχουν υπόψη τους ότι η κεντρική πλατεία Γεωργίου ονομαζόταν πριν από το 1863 πλατεία Καλαμογδάρτη. Εχει λησμονηθεί, επίσης, ότι τα Ψηλά Αλώνια λέγονταν πλατεία Μπενιζέλου Ρούφου.

Ο Ρούφος και ο Καλαμογδάρτης υπήρξαν ιστορικοί δήμαρχοι της πόλης. Ο δεύτερος μάλιστα διορίστηκε το 1863 και το 1866 πρωθυπουργός της χώρας.

Τα ονόματα των δρόμων και των πλατειών έχουν τη δική τους ιστορία. Στον γαλαξία των ονομάτων συμπεριλαμβάνονται και τοπικοί άρχοντες, που η δράση τους συνδέεται με μια συγκεκριμένη φάση της εξέλιξης των πόλεων. Ολοι έχουν κάτι να πούνε.

Πεζόδρομος Ανάργυρου Πετράκη: Προς τιμήν του πρώτου δημάρχου Αθήνας

Πρώτος δήμαρχος της Αθήνας ήταν ο Ανάργυρος Πετράκης (1835 - 1837, 1841 - 1844). Ο μικρός δρόμος (πεζόδρομος σήμερα), που έχει το όνομά του, βρίσκεται κοντά στη Μητρόπολη.

Η πρώτη δημοτική Αρχή της Αθήνας επιφορτίστηκε με βαρύ έργο. Οι νέοι δημοτικοί άνδρες είχαν δοκιμαστεί οι περισσότεροι στη φωτιά του πολέμου της ανεξαρτησίας. Καλούνταν τώρα να δείξουν τις ικανότητές τους στον ειρηνικό αγώνα για την αναδημιουργία της κατεστραμμένης πόλης.

Ο Α. Πετράκης ανήκε σε οικογένεια έλκουσα την απώτερη καταγωγή της από τη Δημητσάνα Γορτυνίας. Είχε, όμως, από αιώνες εγκατασταθεί στην Αθήνα, όπου αναδείχτηκε οικονομικά και κοινωνικά. Ιδρυσε τη Μονή Πετράκη κοντά στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, εκεί που σήμερα βρίσκεται το Συνοδικό Μέγαρο. Ο ίδιος ο δήμαρχος πολέμησε στην Επανάσταση, αναδείχτηκε δημογέροντας και κριτής (δικαστής).

Ηταν γιατρός και θεωρούσε κύριο μέλημά του να φροντίσει για την υγεία των Αθηναίων. Με τη δημόσια υγεία συνδέονται ζητήματα, όπως η επάρκεια του νερού, η επισκευή των παλαιών υδραγωγείων, η αποξήρανση των βούρκων, που σχημάτιζαν λιμνάζοντα ύδατα.

Το σημαντικότερο έργο ήταν η θεμελίωση του Δημοτικού Νοσοκομείου, τον Ιούνιο του 1836, στην οδό Ακαδημίας. Είναι το μέγαρο, που σήμερα φιλοξενεί το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου. Μέχρι την αποπεράτωση του κτιρίου νοικιάστηκε ένα κατάλληλο σπίτι, ικανό να περιλάβει 30 - 40 κλίνες ασθενών.

Μεγάλοι δρόμοι στην πρωτεύουσα: Η οικογένεια των Καλλιφρονάδων και ο Γαλάτης που έγινε... Γαλάτσι(ς)

Η οδός Καλλιφρονά είναι μεγάλος δρόμος στην Κυψέλη. Από τη μεγάλη αθηναϊκή οικογένεια των Καλλιφρονάδων αναδείχτηκαν δύο δήμαρχοι της πρωτεύουσας. Ο Δημήτριος (1837 - 1841) και ο γιος του Λάμπρος (1895 - 1899). Χρημάτισαν βουλευτές και υπουργοί.

Επί των ημερών του πρώτου άρχισαν οι συζητήσεις σχετικά με τη σύσταση επιτροπής αρμόδιας για την ονοματοθεσία των αθηναϊκών δρόμων.

Ο δεύτερος διεκδίκησε και κέρδισε τη δημαρχία της Αθήνας την εποχή, που μαινόταν η σύγκρουση Τρικούπη - Δηλιγιάννη. Κατήλθε στον προεκλογικό στίβο με τη σημαία των δηλιγιαννικών και εξελέγη με 7.551 ψήφους, έναντι 5.711, που συγκέντρωσε ο τρικουπικός παλαιότερος δήμαρχος Τιμολέων Φιλήμων (1887 - 1891). Δρόμος με το όνομα του τελευταίου υπάρχει στους Αμπελόκηπους.

Τα ονόματα μερικών από τους πρώτους δημάρχους της Αθήνας έχουν οι οδοί Ζαχαρίτσα (Κουκάκι), Κόνιαρη (στους Αμπελόκηπους), Γαλάτη (στο Σύνταγμα). Ο Κωνσταντίνος Γαλάτης (1855 - 1857) ανήκε στον παλιό αθηναϊκό οίκο Γαλάκη εξ ου και το Γαλάτσι, ο γειτονικός στην Αθήνα δήμος. Ηταν του Γαλάκη το κτήμα. Η τοπική αθηναϊκή διάλεκτος πολλές φορές έκανε χρήση του τσι αντί του κι. Ετσι το επώνυμο Γαλάκη συναντάται και ως Γαλάτση. Με την πάροδο των χρόνων υπέστη παραφθορά και κατέληξε Γαλάτη, με το οποίο είναι καταγραμμένος ο δήμαρχος. Η οδός Κουτσίκαρη πίσω από τις παλιές φυλακές Αβέρωφ, η οδός Σκαρλάτου Σούτσου στα Θυμαράκια, η Μιχαήλ Μελά στον Λυκαβηττό αναφέρονται σε δημάρχους της Αθήνας. Το ίδιο και η Κυριακού στα Κάτω Πατήσια.

Το όνομα του δημάρχου Παναγή Κυριακού (1870 - 1874, 1874 - 1879) έφερε και η σημερινή πλατεία Βικτορίας. Μετονομάστηκε προς τιμήν της βασίλισσας της Βρετανίας, που φόρεσε το στέμμα του Ηνωμένου Βασιλείου για 60 χρόνια. Αλλοι, όμως, υποστηρίζουν, πως το όνομα απλώς παραπέμπει σε σύζυγο Αμερικανού πρέσβη.

Μερκούρης, Μπενάκης, Πάτσης
Τρεις δρόμοι της πρωτεύουσας έχουν το όνομα στελεχών της Αυτοδιοίκηςης

Σπύρου Μερκούρη είναι ο δρόμος δίπλα στο Αλσος Παγκρατίου. Ο Σπ. Μερκούρης, ηγετικό στέλεχος των βασιλοφρόνων, διετέλεσε επανειλημμένα δήμαρχος της Αθήνας (1899 - 1903, 1903 - 1907, 1907 - 1914, 1929 - 1934).

Κατά τη δεύτερη εκλογή του τον Σεπτέμβριο του 1903 ο προεκλογικός φανατισμός έφτασε σε τέτοιο σημείο, που σημειώθηκε φονική σύρραξη, δύο μέρες πριν από την ψηφοφορία.

Στις 5 Σεπτεμβρίου οι φανατικοί οπαδοί του Μερκούρη και του αντιπάλου του, Κωνσταντίνου Αγγελόπουλου, παρέλασαν στους δρόμους της πρωτεύουσας.

Οι διαδηλωτές συναντήθηκαν στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Παρθεναγωγείου (σημ. Πεσμαζόγλου).

Η συνάντησή τους εξελίχθηκε σε αληθινή μάχη. Ρίχτηκαν πολλοί πυροβολισμοί με αποτέλεσμα να σκοτωθούν αρκετοί και άλλοι να τραυματιστούν. Ο Εμμανουήλ Μπενάκης (οδός κοντά στην Ομόνοια) και ο Σπύρος Πάτσης (δρόμος από τον Προφήτη Δανιήλ μέχρι τον Βοτανικό) διετέλεσαν κορυφαίοι βενιζελικοί.

Ο πρώτος διετέλεσε δήμαρχος από το 1914 μέχρι το 1916. Ο δεύτερος από το 1917 μέχρι το 1920 και από το 1922 μέχρι το 1929, οπότε επανήλθε ο Μερκούρης.

Στον Προφήτη Δανιήλ, όχι μακριά από την Ακαδημία Πλάτωνος, βρίσκεται η οδός Σπύρου Πάτση, ο δήμαρχος σ’ εκείνες τις φτωχογειτονιές πρόσφερε μεγάλη υπηρεσία. Απάλλαξε την περιοχή από τον Μινώταυρο.

Ετσι αποκαλούσαν οι Αθηναίοι τον βούρκο που απλωνόταν σ’ εκείνα τα μέρη και ανέδιδε δυσώδεις και αποπνικτικές αναθυμιάσεις.

Για την εξυγίανσή τους κατασκευάστηκε αποχετευτικός αγωγός μήκους 7.875 μέτρων και μεγάλων διαστάσεων υπόνομοι.

Η οδός Τσόχα βρίσκεται δίπλα από το γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Δεν είναι τυχαίο. Ο Γεώργιος Τσόχας (1917 - 1919 και 1920 - 1922) είχε διατελέσει πρόεδρος του Παναθηναϊκού. Ανεξαρτήτως αυτού, τα χρόνια του Εθνικού Διχασμού στάθηκε πιστός στον Θρόνο.

Στο μεταξικό καθεστώς ήταν προσηλωμένοι οι δύο τελευταίοι προπολεμικοί δήμαρχοι της Αθήνας, ο Κώστας Κοτζιάς και ο Αμβρόσιος Πλυτάς.

Απ’ εκεί κει ύστερα αρχίζει νέο κεφάλαιο στην ιστορία της Αθήνας, που δεν έχει καταγραφεί σε ονόματα δρόμων και πλατειών.

Κουμουνδούρος - Ρούφος: Δήμαρχοι που έγιναν πρωθυπουργοί

Από το χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης προέρχονται δύο πρωθυπουργοί: Ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος και ο Μπενιζέλος Ρούφος.

Ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, από τους σημαντικότερους Ελληνες πολιτικούς του 19ου αιώνα, οπότε και διετέλεσε δέκα φορές πρωθυπουργός.

Η ιστορική οικογένειά του καταγόταν από τη Μεσσηνιακή Μάνη. Διετέλεσε δήμαρχος Καλαμάτας.

Ο Μπενιζέλος Ρούφος χρημάτισε δήμαρχος Πατρέων, μέλος της Αντιβασιλείας και πρωθυπουργός.

Γεννήθηκε το 1795 στην Πάτρα, όπου και πέθανε το 1868. Ηταν γόνος μεγάλης πολιτικής οικογένειας της Αχαΐας.

Δήμαρχος Πατρέων εκλέχτηκε το 1855 και το 1862 συμμετείχε στην επανάσταση, που οδήγησε στην έξωση του Οθωνα. Μαζί με τον Κωνσταντίνο Κανάρη και τον Δημήτριο Βούλγαρη σχημάτισε την τριανδρία της Μεσοβασιλείας, που κυβέρνησε τη χώρα μέχρι την άφιξη του Γεωργίου Α’ στην Ελλάδα και την εξομάλυνση της κατάστασης.

Το 1863 και το 1868 ορίστηκε πρωθυπουργός.

Ως δήμαρχος Πατρέων έθεσε τα θεμέλια του Δημοτικού Νοσοκομείου, δώρισε τον μισθό του για τη δημιουργία υδραγωγείου.

Διαμόρφωσε την πλατεία στα Ψηλά Αλώνια. Η διαφωνία του σχετικά με τη μελέτη της πλατείας ήταν ο λόγος που παραιτήθηκε από τη θέση του.

Θεσσαλονίκη: Με την ιστορία της πόλης συνδέεται ο Πατρίκιος

Ο Μηνάς Πατρίκιος έχει συνδέσει το όνομά του με τη μεταπελευθερωτική ιστορία της Θεσσαλονίκης. Υπήρξε πρόσφυγας. Συνεργάστηκε με την Αριστερά και κέρδισε τις δημοτικές εκλογές του 1925 εν μέσω παγκαλικής δικτατορίας. Κανονικά ανέλαβε καθήκοντα δημάρχου στη συμπρωτεύουσα μεταπολεμικά (1955 - 1959).

Η νίκη του Μηνά Πατρίκιου στην αναμέτρηση του 1925 υπήρξε το πρώτο χαστούκι για τον Θεόδωρο Πάγκαλο, τον «εργατοπρόσφυγα», κατά τον Τύπο της εποχής.

Ο δικτάτορας είχε ορίσει υποψήφιο της αρεσκείας του τον Κ. Αγγελάκη. Η τοπική οργάνωση του ΚΚΕ, που γραμματέας της ήταν ο Παστίας Γιατσόπουλος, ανέλαβε πρωτοβουλία για την κατάρτιση συνδυασμού ευρείας αποδοχής. Εθεσε στόχο τη συμμαχία με το προσφυγικό στοιχείο. Προσπάθησε αρχικά να συνεργαστεί με τη Συνομοσπονδία Προσφυγικών Οργανώσεων, βενιζελικής επιρροής. Τα μέλη της χαρακτηρίζονταν συχνά ως συνδικαλιστοπατέρες. Δεν δέχτηκαν καμία σύμπραξη. Αντίθετα, δέχτηκε η αριστερής απόκλισης Ανωτάτη Επιτροπή Προσφύγων, που είχε ηγέτη τον Πατρίκιο.

Ο Μηνάς Πατρίκιος κέρδισε τις εκλογές. Η Συμμαχία Εργατών Προσφύγων ανέδειξε 20 δημοτικούς συμβούλους, έναντι 10 του παγκαλικού ψηφοδελτίου. Ο δικτάτορας ακύρωσε τις εκλογές. Στις νέες που προκηρύχθηκαν ο Πατρίκιος πήρε ακόμα περισσότερους ψήφους. Αυτό το χαστούκι στον Πάγκαλο αποτέλεσε και την πρώτη εμφάνιση των προσφύγων σε εκλογική αναμέτρηση σαν ανεξάρτητος παράγοντας.

Πηγή: Έθνος (Θοδωρής Ρουμπάνης)