Μήνυμα μη βίας από την Παλαιστίνη

Θέμου ντοκιμαντέρ «Budrus», η επιτυχημένη προσπάθεια χωρικών να εμποδίσουν την οικοδόμηση του τείχους στη Δυτική Οχθη

International Herald Tribune
Πριν από επτά περίπου χρόνια, εν μέσω της αιματηρής σύγκρουσης μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών που έγινε γνωστή ως δεύτερη ιντιφάντα, μια ασυνήθιστη σειρά γεγονότων συνέβη σε ένα φτωχό χωριό της Δυτικής Οχθης. Το Ισραήλ οικοδομούσε ένα φράγμα ασφαλείας, μείγμα τείχους και φράχτη, για να εμποδίσει το πέρασμα τρομοκρατών. Ομως το τείχος καταβρόχθιζε μεγάλα κομμάτια παλαιστινιακής γης και προκαλούσε σοβαρά προβλήματα σε πολλά μέρη, ανάμεσά τους και το χωριό Μπουντρούς. Πλήθος ελαιόδεντρα ξεριζώθηκαν και οι χωρικοί θα έχαναν την πρόσβαση στα χωράφια τους.
Οι κάτοικοι του Μπουντρούς αντιστάθηκαν, αλλά όχι με όπλα. Με πρωτοστάτες έναν πατέρα και την κόρη του, αντιμαχόμενες πολιτικές ομάδες ενώθηκαν, Παλαιστίνιες γυναίκες βγήκαν από τα σπίτια τους για να σταθούν μπροστά στις μπουλντόζες και Ισραηλινοί ακτιβιστές προσκλήθηκαν να συμμετάσχουν στη διαμαρτυρία. Επειτα από 10 μήνες ακατάπαυστης και πειθαρχημένης δουλειάς, οι Ισραηλινοί άλλαξαν τη διαδρομή του τείχους ώστε να περνάει έξω από τη γη τους. Η ιστορία αυτή μετατράπηκε τώρα σε ντοκιμαντέρ, με τίτλο «Budrus», το οποίο άρχισε πρόσφατα να προβάλλεται στη Νέα Υόρκη. Η ταινία έχει ήδη παιχθεί στη Βρετανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Οι πρωταγωνιστές

Μεγάλο μέρος της δύναμης του φιλμ -έχει κερδίσει βραβεία σε πολλά φεστιβάλ, όπως της Τριμπέκα, του Βερολίνου και του Σαν Φρανσίσκο- προέρχεται από τους πρωταγωνιστές του: τον Αγιέντ Μοράρ, τον οργανωτή της αντίστασης με την απαλή φωνή και την ατσάλινη θέληση· τη χαρισματική 15χρονη κόρη του, Ιλτεζάμ, που πρότεινε να συμμετάσχουν και οι γυναίκες στον αγώνα· και τη Γιασμίν Λεβί, την Ισραηλινή αξιωματικό της συνοριακής αστυνομίας που είχε αναλάβει να σταματήσει τις διαμαρτυρίες του χωριού.
Το «Μπουντρούς» ωστόσο δεν είναι μόνο η ιστορία μιας σύγκρουσης. Ανακινεί μερικά από τα πιο δύσκολα ερωτήματα γύρω από την ισραηλο-παλαιστινικακή διένεξη, ιδιαίτερα το θέμα της ικανότητας της κάθε πλευράς να κατανοήσει την άλλη και τον ρόλο του λαϊκού, μη βίαιου αγώνα για να δοθεί ένα τέλος. Το φιλμ το ίδιο έχει γίνει πλέον μέρος αυτής της συζήτησης: Προβάλλεται τώρα σε χωριά και πόλεις της Δυτικής Ιερουσαλήμ με στόχο να ωθήσει τους Παλαιστίνιους να ενστερνιστούν τον μη βίαιο αγώνα.
Οπως είπε η σκηνοθέτις, η Τζούλια Μπάτσα, «ελπίζω η ταινία να έχει το ίδιο αποτέλεσμα στους θεατές όπως είχαν οι προσπάθειες του χωριού σε εκείνους που τις έζησαν – να εμπνεύσει περισσότερους ανθρώπους να πιστέψουν, να διαδώσουν, να υποστηρίξουν και να πάρουν μέρος στους μη βίαιους αγώνες που γίνονται στη Δυτική Οχθη και την Ιερουσαλήμ σήμερα».
Η σημασία και η αποτελεσματικότητα του ειρηνικού αγώνα των Παλαιστινίων αποτελούν θέμα έντονης αντιπαράθεσης. Μερικοί, εκτός Παλαιστίνης, λένε ότι αν οι Παλαιστίνιοι διαμαρτύρονταν μαζικά με τον τρόπο που έκαναν οι μαύροι Αμερικανοί στον Νότο των ΗΠΑ τη δεκαετία του ’60, η κατοχή θα τελείωνε γρήγορα.
Στην Παλαιστίνη όμως απαντούν ότι οι Παλαιστίνιοι έχουν μακρόχρονη ιστορία μη βίας. Την χρησιμοποίησαν αποτελεσματικά στη διάρκεια της πρώτης ιντιφάντας, στα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν είχαν ελάχιστα όπλα. Ομως, όπως λένε, το Ισραήλ έκανε ό, τι μπορούσε για να καταστρέψει εκείνο το κίνημα με συλλήψεις και χρήση βίας.

Νεμπί Σαλέχ

Πρόσφατα, ενώ είχε προγραμματιστεί να γίνει μια μη βίαιη διαμαρτυρία στο χωριό Νεμπί Σαλέχ, τέσσερα λεωφορεία γεμάτα Παλαιστίνιους και πολλές ομάδες Ισραηλινών εμποδίστηκαν στα σημεία ελέγχου και αναγκάστηκαν να γυρίσουν πίσω. Τελικά, γύρω στους 50 ανθρώπους, που μερικοί κρατούσαν κλαδιά ελιάς, φώναζαν συνθήματα σε ισάριθμους σχεδόν Ισραηλινούς στρατιώτες. Ολα τελείωσαν ειρηνικά.
Στο «Μπουντρούς», βλέπει κανείς μερικές πέτρες να πετιούνται, καθώς και πυρά από τους στρατιώτες – σκηνές φωτογραφημένες από ακτιβιστές και κατοίκους των χωριών την ώρα της σύγκρουσης. Ομως το σύνολο σχεδόν της διαδήλωσης είναι απόλυτα ειρηνικό.
Η σκηνοθέτις, πάντως, εστιάζει στους πρωταγωνιστές της. Ο Αγιέντ Μοράρ, που έχει περάσει σχεδόν έξι χρόνια σε ισραηλινές φυλακές, καθοδηγεί την προσπάθεια για να αλλάξει η διαδρομή του τείχους μέσα από τη λαϊκή αντίσταση. Μέλος της Φατάχ καταφέρνει να εξασφαλίσει τη συμμετοχή ενός δασκάλου της Χαμάς και παίζει καίριο ρόλο στην κινητοποίηση των Ισραηλινών.

Λεπτές γραμμές

Μέσα στην παλαιστινιακή κοινωνία, η μη βίαιη αντίσταση αντιμετωπίζεται με δυσπιστία. Υστερα από μια πρόσφατη προβολή του «Μπουντρούς» στο Πανεπιστήμιο Αλ Νατζάχ, στη Ναμπλούς της Δυτικής Οχθης, μεγάλο μέρος της συζήτησης επικεντρώθηκε στο αν η μη βία είναι μια καλυμμένη επίθεση στον «θεμιτό ένοπλο αγώνα» και αν το να συμμαχεί κανείς με Ισραηλινούς ακτιβιστές είναι μια πράξη «εξομάλυνσης» – αναγνώρισης δηλαδή του Ισραήλ.
Ο Μοχάμεντ Αλ Χατίμπ, ο οποίος συμμετέχει στην οργάνωση εβδομαδιαίων πορειών εναντίον του τείχους ασφαλείας στο χωριό Μπιλίν της Δυτικής Οχθης, είπε ότι η προβολή της ταινίας, και η συζήτηση, ήταν η πρώτη φορά σε επτά χρόνια λαϊκού αγώνα που η ομάδα του δέχτηκε πρόσκληση από επίσημο παλαιστινιακό θεσμό. «Υπάρχει μια λεπτή γραμμή ανάμεσα στην αντίσταση μαζί με Ισραηλινούς ακτιβιστές και την εξομάλυνση», είπε.
Ο Τζόναθαν Πόλακ, ένας Ισραηλινός που συμμετέχει για πολλά χρόνια στην παλαιστινιακή αντίσταση και ήταν στο Μπουντρούς το 2003 και το 2004, είπε ότι η παρακολούθηση της ταινίας ήταν γι’ αυτόν μια πράξη βαθιάς νοσταλγίας. Ηταν το πρώτο χωριό που έκανε διαδηλώσεις και η επιτυχία του ενέπνευσε εκείνους που ακολούθησαν. Παρατήρησε όμως ότι, καθώς η ταινία γυρίστηκε μετά τα γεγονότα (η σκηνοθέτις πήρε συνεντεύξεις από πρωταγωνιστές του κινήματος και πρόσθεσε κατόπιν κινηματογραφημένο υλικό από τις διαδηλώσεις), έδωσε υπερβολική έμφαση στον μη βίαιο χαρακτήρα των διαδηλώσεων.
Και ο Παλαιστίνιος ακτιβιστής Μπασέμ Ταμίνι, που συμμετείχε στη συζήτηση, πρόσθεσε: «Ο εχθρός μας είναι τόσο βίαιος, που δεν μας δίνει τη δυνατότητα να μην είμαστε βίαιοι».

Πηγή: Καθημερινή