Η εκπαίδευση δεν είναι video game

Ελένης Παπαδοπούλου

Η νέα ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας δείχνει μία περίεργη εμμονή με οτιδήποτε αφορά την ηλεκτρονική μορφή εκπαίδευσης. Έως τώρα έχουμε θεοποιήσει τους διαδραστικούς πίνακες, την ψηφιακή τάξη, την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, την πληροφορική πριν ακόμα καλά καλά μάθουν τα παιδιά να διαβάζουν και λίαν προσφάτως το ψηφιακό βιβλίο.

Σε επίπεδο πραγματικής τάξης εκπαιδευτικοί και μαθητές μετατρέπονται σε γκατζετάκηδες αναλώνοντας πολύτιμο διδακτικό χρόνο, για να συνδέουν, να αποσυνδέουν και να επισκευάζουν μηχανήματα, να κατεβάζουν, αλλά και να δημιουργούν εκπαιδευτικό υλικό, το οποίο με τις απλές μεθόδους θα χρειαζόταν πολύ λιγότερο χρόνο προετοιμασίας, θα ήταν πιο ουσιαστικό και ως εκ τούτου θα είχε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην μάθηση. Όλη μας η φαντασία και η δημιουργικότητα εξαντλείται στον χειρισμό ηλεκτρονικών προγραμμάτων. Οι δε μαθητές παραμένουν αποβλακωμένοι μπροστά σε μία οθόνη, του υπολογιστή ή του διαδραστικού, να χαζολογάνε μεbrowsing και downloads στα πλαίσια μίας δήθεν αυτενέργειας και αυτονομίας του μαθητή.

Σε επίπεδο εικονικής τάξης στην εξ αποστάσεως εκπαίδευσης η παιδαγωγική σχέση δασκάλου-μαθητή, ανεξαρτήτως ηλικίας, θεμέλιος λίθος της παιδείας,  εξαφανίζεται. Πώς να εμπνεύσεις έναν άνθρωπο που δεν σε βλέπει, δεν σε ξέρει, δεν του δημιουργείς κανένα συναίσθημα, που πολλές φορές δεν σε ακούει καν, μόνο διαβάζει τις οδηγίες σου και τα σχόλια σου στις εργασίες; Πώς να λύσεις, μάλλον να αναλύσεις απορίες, πώς να καλλιεργήσεις την κριτική και την επιστημονική σκέψη αν δεν υπάρχει διάλογος; Επαρκούν ταfora για αναλύσεις και προβληματισμούς; Έχει ο κάθε άνθρωπος τον χρόνο να γράφει την σκέψη του μέσα στα πλαίσια ενός διαλόγου τύπου chat; Πού είναι το συναίσθημα, πού είναι οι εκφράσεις του προσώπου, που χρωματίζουν τις λέξεις; Η επικοινωνία και η αποστολή εργασιών και των αξιολογήσεων τους με email μπορεί να θεωρηθεί παιδεία;

Φαίνεται πως το Υπουργείο επιχειρεί καταρχάς μία απομάκρυνση του εκπαιδευτικού από τον μαθητή και μία ρήξη στην παιδαγωγική σχέση, δήθεν στο όνομα της βελτίωσης της εκπαίδευσης. Στο επίκεντρο μπαίνει πλέον ο υπολογιστής και ό,τι τον συνοδεύει. Ούτε ο μαθητής, ούτε ο εκπαιδευόμενος, ούτε το γνωστικό αντικείμενο, ούτε η εκπαίδευση. Ο υπολογιστής. Όλα περνάνε μέσα από αυτόν. Ανάμεσα σε εμάς και τον μαθητή υπάρχει ένα κουτί, το οποίο όσο μικρότερο γίνεται τόσο περισότερο χώρο θα κατέχει σύμφωνα με τις ψηφιακές εμμονές του Υπουργείου. Ε-book, e-learning, e-mentor, e-training, e-school. Βλέποντας αυτό το πρόθεμα e- στις αγγλόφερτες εκφράσεις ανατρέχω στο δικό μας στερητικό α-. Γιατί τί άλλο εκτός από α-γραμματοσύνη, α-μάθεια, αν-ευθυνότητα, αν-αλφαβητισμό, α-πρόσωπες σχέσεις μπορεί να επιφέρει η απομάκρυνση του παιδιού από τον δάσκαλο σε ένα e-school μίας e-κοινωνίας;

Είναι η ηλεκτρονική εκπαίδευση οικονομική και για αυτό προτιμάται; Όχι. Αν δούμε τα κονδύλια που την συνοδεύουν μάλλον πανάκριβη είναι. Δεδομένου του γεγονότος πως οτιδήποτε το ηλεκτρονικό εξελίσσεται πολύ γρήγορα και θέλει διαρκώς αναβαθμίσεις και νέο εξοπλισμό συμπεραίνουμε πως δεν στοιχίζει μόνο στο παρόν , αλλά θα στοιχίσει, πιθανόν πολύ περισσότερο, στο μέλλον. Και εκτός από χρήμα θα στοιχίσει και σε πολύτιμο εκπαιδευτικό χρόνο καθώς θα είμαστε διαρκώς υποχρεωμένοι να παρακολουθούμε τις τελευταίες εξελίξεις της τεχνολογίας για να τις εισάγουμε στο μάθημα, με αμφίβολα πάντα αποτελέσματα. Πρόκειται για χρόνο που θα στερηθούμε τόσο από την μελέτη και την εμβάθυνση στο γνωστικό αντικείμενο όσο και την διδακτική προετοιμασία και την μαθησιακή διαδικασία. Αντί να επικεντρώνουμε στο μάθημα θα επικεντρώνουμε στο μέσο. Αντί να μελετάμε και να εμβαθύνουμε στο αντικείμενο θα παιχνιδίζουμε με γκατζετάκια και λοιπές χαριτωμενιές.

Η τάξη δεν είναι Internet cafe, εμείς δεν είμαστε joystick, ούτε οι μαθητές μας είναι παίκτες σε video game. Κανείς δεν αμφισβητεί την βοήθεια που μπορεί να προσφέρει ο υπολογιστής στην εκπαίδευση, αλλά ως υποστηρικτικό όργανο, περιορισμένης χρήσης, όχι ως επίκεντρο της διαδικασίας. Κι αυτό γιατί ο εκπαιδευτικός χρόνος είναι πολύτιμος, πρέπει να είναι ουσιώδης και δεν μπορεί να αναλώνεται σε παιχνιδισμούς και δραστηριότητες άνευ ουσίας.

Η παιδεία των ανθρώπων έχει ανάγκη το βιβλίο, τον δάσκαλο, τον πίνακα, το γράψιμο, την ανάγνωση, το ξεφύλλισμα, το μολύβι, την δυσκολία, την λεπτομέρεια, την μουτζούρα, το συναίσθημα, την μελέτη, τον διάλογο, την ανθρώπινη φωνή, την ανθρώπινη παρουσία πολύ περισσότερο από ότι έχει ανάγκη ένα κουτί με καλώδια.

Ας είμαστε λοιπόν κάπως σκεπτικοί και κριτικοί ως προς την αποτελεσματικότητα της πριν υιοθετήσουμε οποιαδήποτε καινούρια τεχνολογία ως μέσο εκπαίδευσης. Ό,τι λάμπει δεν είναι απαραιτήτως χρυσός.