Εντός της αγοράς, εκτός της γνώσης...

Εγκλωβισμένοι εισακτέοι σε σχολές για τις οποίες κοπίασαν, αλλά κατάλαβαν -αργά;- ότι τελικά δεν τους ταιριάζουν

Της Μαρίας Kατσουνακη

Τη στιγμή που οι γονείς του 19χρονου Πέτρου αναρωτήθηκαν: «Μα, τι κάνουμε; Τιμωρούμε ένα παιδί επειδή πέρασε στο Πανεπιστήμιο; Δηλαδή, αν δεν είχε πετύχει στις εισαγωγικές, θα ήταν σε καλύτερη μοίρα;», η ζωή του γιου τους άλλαξε θεαματικά. Ο φοιτητής των Οικονομικών Επιστημών και άριστος μαθητής βρέθηκε να ακολουθεί την επιθυμία του και να σπουδάζει μουσική στο Παρίσι. Σήμερα, στα 21 του, είναι ένας πολλά υποσχόμενος νεαρός συνθέτης που έχει το περιθώριο επιλογής ανάμεσα σε σημαντικά Πανεπιστήμια, τα οποία τον έχουν δεχτεί για να συνεχίσει τις σπουδές του. Τι θα συνέβαινε αν οι γονείς αντιδρούσαν στην πρόθεση του γιου τους να προσανατολιστεί σε άλλο αντικείμενο σπουδών και επέμεναν να πάρει το πτυχίο του;
Σενάριο πρώτο: Ο 19χρονος θα εγκλωβιζόταν σε μια σχολή, στην οποία κόπιασε μεν πολύ να εισαχθεί, αλλά ύστερα από τον πρώτο χρόνο συνειδητοποίησε ότι αλλού είναι η κλίση του, χωρίς να έχει καμία δυνατότητα διαφυγής. Ή θα έπρεπε να την τελειώσει και να δώσει, στη συνέχεια, κατατακτήριες εξετάσεις, ή να επιστρέψει και να (ξανα)δώσει εισαγωγικές. Πρόκειται, για την καλύτερη εκδοχή.
Σενάριο δεύτερο: Ο 19χρονος θα εξελισσόταν (αν έφτανε ώς το τέλος) σε έναν διχασμένο επαγγελματία, που εγκατέλειψε το «θέλω» για να πορευτεί όπως όπως με την απροσδιοριστία τού «δεν ξέρω τι θέλω». Θα δούλευε στο τμήμα μάρκετινγκ μιας εταιρείας και στον «ελεύθερο χρόνο» του θα φαντασίωνε μια άλλη ζωή.
Σενάριο τρίτο: Ο 19χρονος θα σερνόταν επί έτη στα έδρανα των αμφιθεάτρων του Οικονομικού (αν παρακολουθούσε τα μαθήματα), θα εμφανιζόταν αραιά και πού στις εξεταστικές, θα δυστυχούσε πελαγωμένος σε μια βασανιστική αμφιθυμία και ένα διαρκές ανικανοποίητο.
Σενάριο τέταρτο (φανταστικό): Εάν ο 19χρονος είχε γεννηθεί σε άλλη χώρα της Ευρώπης, θα είχε, απλώς, τη δυνατότητα να αλλάξει αντικείμενο σπουδών.
Σπουδές, όχι επαγγέλματα
Εάν συγκλίνουν σε ένα σημείο οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι είναι στη θλιμμένη εικόνα «του εγκλωβισμένου εισακτέου». Του υποψήφιου που πέτυχε την εισαγωγή του σε κάποιο ΑΕΙ, αλλά αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι η κατεύθυνση που ήθελε ή νόμιζε ότι ήθελε ή «υποχρεώθηκε» να θέλει. Ο συνθέτης και μουσικολόγος Γιώργος Ζερβός, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (και πτυχιούχος Φυσικής), υποστηρίζει ότι θα έπρεπε να «υπάρχει μία περίοδος χάριτος» για τους φοιτητές. Και, κυρίως, να υπάρχει ένα «προεισαγωγικό σύστημα, το οποίο θα διαβλέπει τις ανάγκες των παιδιών».
«Μια καλύτερη προετοιμασία στο Λύκειο», υπογραμμίζει ο Αθανάσιος Γκότοβος, καθηγητής Παιδαγωγικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, «ώστε οι υποψήφιοι να ενημερώνονται για το περιεχόμενο των σπουδών και όχι για τα επαγγέλματα».
Πριν από τρία χρόνια, ένας σημαντικός πανεπιστημιακός δάσκαλος και ερευνητής, που δεν είναι πια ανάμεσά μας, ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης, στην ερώτηση «αν είχατε τη δυνατότητα να επιφέρετε μόνο μία σημαντική αλλαγή στην παιδεία, ποια θα ήταν;», είχε απαντήσει, διά μιας, χωρίς περιστροφές ή αμφιταλαντεύσεις: «η ανασυγκρότηση του Λυκείου, η αυτονόμησή του από όλα τα μετά».
Ο αντίλογος
Είναι κοινός τόπος ότι ένας μεγάλος αριθμός υποψηφίων επιλέγει με βασικό κριτήριο τη μελλοντική αγορά εργασίας και βρίσκεται συχνά μπροστά σε αδιέξοδα. Φοιτητές που καθηλώνονται σε σπουδές οι οποίες ελάχιστα τους αφορούν, γιατί δεν μπορούν να στραφούν προς άλλη κατεύθυνση χωρίς να καταβάλουν το τίμημα είτε του πισωγυρίσματος στις εισαγωγικές είτε του πειθαναγκασμού του πτυχίου.
«Η παιδεία δεν μπορεί να είναι πάντοτε μαζική. Πρέπει να έχει την ευελιξία να κρίνει και κατά περίσταση», λέει ο Γ. Ζερβός. Όσο για τις επιφυλάξεις και τα επιχειρήματα που διατυπώνονται, ότι εάν επιτραπούν οι οριζόντιες μετακινήσεις από τμήμα σε τμήμα ή από πανεπιστήμιο σε πανεπιστήμιο «καταστρατηγείται η αξιοκρατία», η απάντηση είναι ενσωματωμένη στο ίδιο το σύστημα των εισαγωγικών εξετάσεων: τα μόρια δεν εκφράζουν πάντα ποιότητα. Διατυπώνεται, επίσης, και μια ακόμη ένσταση: ότι μια ρύθμιση υπέρ της «κινητικότητας» θα προκαλούσε πληθωρισμό πτυχιούχων στην αγορά εργασίας. «Μα, ούτως ή άλλως υπάρχει πληθωρισμός και το πτυχίο δεν εξασφαλίζει ό,τι παλαιότερα», ο αντίλογος.
Συμπέρασμα; «Οι εποχές αλλάζουν και οι ρυθμίσεις μένουν, με συνέπεια να δημιουργείται ένα αυτιστικό εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο φτιάχνει κανόνες χωρίς να παρακολουθεί την κοινωνία», σύμφωνα με τον Αθ. Γκότοβο.
Το «χρήσιμο»
Μια νέα γενιά παιδιών εξοικειώνεται με το «χρήσιμο», απεμπολώντας το «ευχάριστο». Ομως, το πανεπιστημιακό περιβάλλον οφείλει να καλλιεργεί κίνητρα, διαμορφώνοντας την προσωπικότητα μέσα από ένα εύρος ερεθισμάτων. Αν είναι αλήθεια ότι η ανάπτυξη έχει συνδεθεί ιστορικά με την οικονομία της αγοράς, είναι εξίσου αλήθεια ότι ο πολιτισμός και η κοινωνική συνοχή συνδέονται κυρίως με τον δημόσιο χώρο, την οικονομία της «μη αγοράς». Οι πανεπιστημιακές σπουδές είναι ίσως η μόνη περίοδος στη ζωή του ενήλικα που μπορεί να προσδοκά, να δοκιμάζει, να τολμά, να επιθυμεί και να μην «τιμωρείται» γι’ αυτό. Να βρίσκεται εντός της γνώσης και εκτός της αγοράς. Το επιτρέπουμε;
Πηγή: Καθημερινή