Μήλος: Φυλακωπή

Η Φυλακωπή αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους προϊστορικούς οικισμούς στο Αιγαίο, με μακρόχρονη ανασκαφική ιστορία. Γεωγραφικά τοποθετείται στο βόρειο τμήμα της Μήλου, από όπου μπορεί κανείς να εποπτεύσει όλη τη θαλάσσια περιοχή στα βόρεια του νησιού σε μεγάλη απόσταση. Σημαντικό τμήμα του οικισμού είχε κατακρημνιστεί στη θάλασσα ήδη από την Αρχαιότητα.
Αναφορές στο χώρο, που πήρε το όνομά του από το γειτονικό ομώνυμο χωριό, υπάρχουν από την εποχή της οθωμανικής κυριαρχίας, ενώ διάφοροι περιηγητές του 18ου αιώνα επισημαίνουν τη Φυλακωπή στις ταξιδιωτικές περιγραφές τους. Η συστηματική ανασκαφή ξεκίνησε το 1896 από την Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή.
Η αρχαιολογική έρευνα απέδωσε ίχνη κατοίκησης από την αρχή της Πρώιμης εποχής του Χαλκού (περίπου 3000 π.Χ.) έως τα μέσα της Ύστερης εποχής του Χαλκού (περίπου 1250 π.Χ.), με μοναδικές εξαιρέσεις ένα ιερό και ένα μεγαρόσχημο κτήριο της Μυκηναϊκής περιόδου που συνεχίζουν τη χρήση τους έως το τέλος της Ύστερης εποχής, δηλ. περίπου έως το 1100 π.Χ.
Η δόμηση του οικισμού είναι πυκνή και έχει γίνει μεγάλη προσπάθεια από τους ανασκαφείς να διαχωριστούν οι διαφορετικές περίοδοι κατοίκησης με τα αντίστοιχα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η ύπαρξη κυκλώπειων τειχών τα οποία περιέβαλλαν την πόλη και είναι ακόμα ορατά σε μεγάλο μήκος και ύψος.
Το πλήθος των ευρημάτων είναι ποικίλο και υποδηλώνει τις δραστηριότητες των κατοίκων του οικισμού (θρησκευτικές, κοινωνικές, βιοτεχνικές, αγροτικές κλπ.), καθώς και το πυκνό δίκτυο επαφών τους με τις υπόλοιπες Κυκλάδες (Θήρα, Κέα, Νάξο) την Κρήτη, τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου, αλλά και την ηπειρωτική Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο, που στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό και στο εμπόριο του μηλιακού οψιανού.
Εκτός από το πλήθος των πήλινων αγγείων, ιδιαίτερο ενδιαφέρον από άποψη ευρημάτων παρουσιάζουν τα λίθινα, πήλινα και χάλκινα ειδώλια (κυρίως η επονομαζόμενη «Κυρία της Φυλακωπής» που βρέθηκε στο ιερό, έργο της Μυκηναϊκής περιόδου), όπως επίσης μια πινακίδα Γραμμικής Α΄, ποικίλα χάλκινα αντικείμενα και λίθινα αγγεία. Εντυπωσιακό εύρημα αποτελεί μια χρυσή μάσκα προσώπου, που βρέθηκε επίσης στο ιερό.
Πηγή: ΙΜΕ