Συνέντευξη Κωνσταντίνου Δασκαλάκη

Ας υποθέσουμε ότι η παγκόσμια οικονομία είναι ένα παιχνίδι με εκατομμύρια παίκτες, οι οποίοι έχουν συμφέροντα άλλοτε αντίθετα και άλλοτε συμβατά και εφαρμόζουν διαφορετικές στρατηγικές για να πετύχουν το σκοπό τους: αγοράζουν, πωλούν, συγχωνεύονται, επεκτείνονται… Το 1950, ο Τζον Φορμπς Νας, ένας μεγαλοφυής μαθηματικός από τη Δυτική Βιρτζίνια, 22χρονος τότε μεταπτυχιακός φοιτητής του Πρίνστον, εισήγαγε έναν νέο τρόπο κατανόησης της λειτουργίας αυτού του εξαιρετικά πολύπλοκου συστήματος με «εργαλείο» τα μαθηματικά: εισηγήθηκε όι σε ένα «παιχνίδι», ανεξαρτήτως του πόσοι παίζουν και τι συμφέροντα έχουν, οι κινήσεις και οι αλληλεπιδράσεις τους θα τους οδηγήσουν κάποτε σε ένα σημείο ισορροπίας, όπου κανείς δεν θα έχει λόγο να αλλάξει τη στρατηγική του, εάν οι άλλοι δεν το πράξουν πρώτοι.
Σχεδόν 60 χρόνια μετά την απόδειξη του θεωρήματος, 15 χρόνια αφόου ο Νας μοιράστηκε το Νόμπελ Οικονομίας με τους Ράινχαρτν Σέλτεν και Τζον Χάρσαντ και 8 χρόνια αφότου η ζωή του έγινε ταινία με πρωταγωνιστή τον Ράσελ Κρόου, ένας Έλληνας επιστήμονας, ο 28χρονος Κώστας Δασκαλάκης, μεταπτυχιακός φοιτητής της αλγοριθυμικής θεωρίας παιγνίων στο Μπέρκλεϊ, κατακτά το παγκόσμιο βραβείο καλύτερης διδακτορικής διατριβής από την Ένωση Επιστημόνων Πληροφορικής, αμφισβητώντας την ισχύ της θεωρίας του Αμερικανού μαθηματικού και εντοπίζοντας τα υπολογιστικά εμπόδια της εφαρμογής της.
Η εργασία του, καρπός τετραετούς έρευνας και δημιουργικής συνεργασίας με τον καθηγητή του στο Μπέρκλεϊ Χρίστο Παπαδημητρίου και τον Πολ Γκόλντμπεργκ, του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ, του εξασφαλίζει μια θέση επίκουρου καθηγητή στο ξακουστό MIT, το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας τον υποδέχεται. "Η άλλη Ελλάδα είναι δυνατή και χαίρομαι γιατί την εκπροσωπείτε. Γι' αυτό και είμαι αισιόδοξος. Γιατί αυτός ο τόπος δεν θα χαθεί"...

Πώς ασχοληθήκατε με τα μαθηματικά;
Να σας πω την αλήθεια, δεν ξέρω! Ο πατέρας μου είναι μαθηματικός και η μητέρα μου φιλόλογος. Με ενδιέφεραν ανέκαθεν και οι δύο χώροι. Σε κάποια φάση σκεφτόμουν να γίνω γλωσσολόγος, αλλά δίνοντας εξετάσεις την εποχή των δεσμών, με τα χαρακτηριστικά, δυστυχώς, του ελληνικού συστήματος, κατάλαβα ότι, για να ακολουθήσω την γλωσσολογία, θα έπρεπε να αποστηθίσω πάρα πολλά. Και δεν είμαι καλός στην αποστήθιση, είμαι περισσότερο κριτικός νους.
Οπότε, ακολουθήσατε τις θετικές επιστήμες.
Ναι, ακριβώς έτσι βρέθηκα να με ενδιαφέρουν τα μαθηματικά και μπήκα στο Πολυτεχνείο, γιατί, όπως λέει ένας φίλος μου μαθηματικός, "στην Ελλάδα, αν σου αρέσουν τα μαθηματικά, πας στο Πολυτεχνείο, είναι η νοοτροπία του Έλληνα". Εκεί στο τέταρτο έτος ανακάλυψα ότι υπάρχει αυτό που λέμε και "Θεωρητική Πληροφορική", δηλαδή οι μαθηματικές θεμελιώσεις της πληροφορικής, με τις οποίες μελετούμε τι σημαίνει υπολογισμός και ποιες διεργασίες είναι αποδοτικές σε χρόνο και σε υπολογιστικά μέσα. Ξαφνικά άνοιξαν τα μάτια μου: "Αυτό είναι που θέλω να κάνω!", είπα...
Ήσασταν άριστος μαθητής;
Να, ήμουν άριστος, με ενδιέφερε το κάτι παραπάνω από αυτό που παίρναμε συνήθως. Δεν λέω ότι μου άρεσαν όλα τα μαθήματα, αλλά ό,τι διάβαζα ήθελα να το κατανοώ πραγματικά. Στο Βαρβάκειο, το απολυτήριο μου ήταν με 20. από το Πολυτεχνείο αποφοίτησα με 9,98 στα 10. δεν ήμουν πάντως ο μαθητής που διάβαζε πιο πολύ από τους άλλους. Είχα αποφασίσει ότι δεν θα χάσω δύο χρόνια της ζωής μου μόνο και μόνο για τις πανελλήνιες, αλλά θα διατηρήσω μια ισορροπία. Στην Ελλάδα, όταν δίνει εξετάσεις, είσαι από την Α΄ Λυκείου «προστατευόμενο είδος» όλης της κοινωνίας, με την έννοια «μην ενοχλείτε το καημένο παιδί που περνάει τον φοβερό διαγωνισμό»! αυτή η νοοτροπία είναι λανθασμένη και οι γονείς μου ποτέ δεν την υιοθέτησαν: «Το μυαλό δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά, αν δεν αισθάνεσαι καλά για ό,τι κάνεις», μου έλεγαν και το επαναλάμβανα στους φίλους μου.
Πιστεύετε στη δυναμική του χαρίσματος;
Καθένας μας είναι διαφορετικός, αυτό ξέρω. Η διαφορετικότητά του είναι που τον κάνει απαραίτητο στην ανθρώπινη σκέψη και στην κοινωνία. Πιστεύω ότι πρέπει να ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας και ότι μόνο ένας ισορροπημένος άνθρωπος μπορεί να κάνει κάτι στη ζωή του.
Πότε είδατε την ταινία «Ένας υπέροχος άνθρωπος» που αφορά τη ζωή του Νας;
Με πάτε πολύ πίσω… Εκείνη την εποχή δεν είχα ιδέα ότι θα ασχοληθώ με αυτό το θέμα, αλλά μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση. Η σκηνή στο μπαρ, όπου ο Νας με τους φίλους του βλέπουν κάποια κορίτσια και σκέφτονται με ποιον τρόπο θα τα πλησιάσουν, σχετίζεται με τη θεωρία του Νας, αλλά δεν αποδίδεται εντελώς σωστά. Η στρατηγική, υποτίθεται ότι ο Νας προτείνει για τα κορίτσια, δείχνει το πώς σκέφτεται κάποιος με μαθηματικό τρόπο για ένα παιχνίδι. Να σας πω όμως το αστείο; Ξαναείδα την ταινία πέρυσι το καλοκαίρι όταν ήμουν σε ένα ξενοδοχείο στο Σικάγο, λίγο πριν παρουσιάσω την έρευνά μου στη Διεθνή Ένωση Θεωρίας Παιγνίων. Ήταν σημαδιακό ότι παιζόταν στην τηλεόραση την ώρα που προετοίμαζα την ομιλία μου και το πιο εντυπωσιακό ήταν ότι ο Νας βρισκόταν στο ακροατήριο!
Τι σας είπε;
Έκανε μια λογική παρατήρηση: «Αν έχουμε αυτά τα υπολογιστικά εμπόδια στη θεωρία, με ποιους τρόπους μπορούμε να τα ξεπεράσουμε και να ξαναορίσουμε την έννοια της (λεγόμενης) Ισορροπίας Νας;». Είναι από τους πιο έξυπνους ανθρώπους που έχω συζητήσει, έχει πατήσει τα 81, αλλά το μυαλό του δουλεύει «ρολόι».
Σας χειροκρότησε;
Ναι
Εφαρμόζεται τη στρατηγική σκέψη στην καθημερινή σας ζωή;
Λογική ερώτηση. Μερικές φορές πιάνω τον εαυτό μου να το κάνει, δηλαδή να σκέφτομαι με μαθηματικό τρόπο τις κινήσεις μου. Άλλες, πάλι, προσπαθώ να λειτουργώ πιο αυθόρμητα, εκτός αν παίζω κάποιο παιχνίδι.
Είστε ανταγωνιστικός;
Η θεωρία του Νας αφορά στα λεγόμενα «ανταγωνιστικά παιχνίδια» κι εγώ εκ φύσεως είμαι μη ανταγωνιστικός. Δεν θέλω να σκέφτομαι ότι παίζω ένα ανταγωνιστικό παιχνίδι με τον κόσμο γύρω μου, αλλά ένα παιχνίδι συνεργασίας, όπου δεν υπάρχουν αντικρουόμενα συμφέροντα και οι παίκτες αποσκοπούν στο κοινό όφελος. Μέσα μου συνεχώς ακούγεται το Imagine του Λένον.
Με την εμπειρία σας από το Μπέρκλεϊ, πώς θα περιγράφατε τη διαφορετικότητα του αμερικανικού εκπαιδευτικού συστήματος;
Σε ένα καλό αμερικανικό πανεπιστήμιο, το εντυπωσιακό είναι ότι βιώνεις έναν τελείως άλλο τρόπο παροχής παιδείας από αυτόν των ελληνικών. Ξαφνικά βρίσκεσαι σε μια επιστημονική κοινότητα, όπου οι φοιτητές ενδιαφέρονται για την γνώση και οι καθηγητές είναι φοβερά μυαλά, που σε κάνουν να τους σέβεσαι και να χαίρεσαι να μιλάς μαζί τους, γιατί προοδεύει η σκέψη σου. Είναι μεγάλη αντιδιαστολή με το ελληνικό πανεπιστήμιο, που το διακρίνει η απαξίωση και ο νεποτισμός. Πάντα, βέβαια, υπάρχουν και οι φωτεινές εξαιρέσεις.
Πηγή: Περιοδικό Κ