Η πρώτη έρευνα για τις ελληνικές πλατείες, στο πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής έκθεσης, αποκαλύπτει τους έξι τύπους τους αλλά και το μεγάλο τους πρόβλημα: την απειλή από την επέκταση των καφέ Όπου υπάρχει πλατεία υπάρχει συλλογική και ελεύθερη ζωή. Εξήντα πλατείες της Ευρώπης, ανάμεσά τους και έξι ελληνικές, το επιβεβαιώνουν. Και διηγούνται την πολιτισμική, κοινωνική, ιδεολογική και οικονομική ιστορία τους στην έκθεση αρχιτεκτονικής- πολεοδομίας - ιστορίας «Πλατείες της Ευρώπης- πλατείες για την Ευρώπη», στο Μουσείο Μπενάκη.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πλατεία είναι για μία πόλη ό,τι και οι δακτύλιοι στον κορμό ενός δένδρου: το αποτύπωμα δηλαδή του χρόνου. Κι ανάλογα με τη διατήρηση του ύφους ή τις παρεμβάσεις που έχουν γίνει, μία πλατεία δίνει πολλές και διαφορετικές μαρτυρίες για τον τρόπο που λειτουργεί η πόλη. «Η πλατεία είναι η ταυτότητα της πόλης. Στην Ελλάδα ενσωματώνει την πολιτική λειτουργία, τις αστικές δραστηριότητες, τα βιώματα των κατοίκων και τη σύνδεσή της με το τοπίο» εξηγεί στα «ΝΕΑ» η Αλέκα Γερόλυμπου, καθηγήτρια του Τμήματος Αρχιτεκτονικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Και με αφορμή το επιστημονικό πρόγραμμα καταγραφής και μελέτης των ευρωπαϊκών πλατειών, ως στοιχείο της ευρωπαϊκής κληρονομιάς στο οποίο συμμετείχε το ΑΠΘ, προσθέτει ότι στη χώρα μας οι σημαντικές στιγμές της Ιστορίας διακρίνονται μέσα από έξι διαφορετικούς τύπους της ελληνικής πλατείας (βλ. γράφημα).
«Ο ρόλος της αστικής πλατείας είναι κεντρικός. Λειτουργεί για να βοηθά τη συρροή των κατοίκων σε δημόσιες συγκεντρώσεις. Είτε είναι εκδηλώσεις πολιτικής έκφρασης είτε οικονομικές δραστηριότητες. Οι πλατείες στην Ελλάδα είναι ιδεολογικά προσδιορισμένες. Είναι ανοικτές προς το βασικό κτίριο εξουσίας- το δημαρχείο, τη νομαρχία, το Κοινοβούλιογια να εξασφαλίζουν την προσπελασιμότητα της εξουσίας», τονίζει η αρχιτέκτονας Αλέκα Γερόλυμπου για τη θετική παρουσία ενός αρχιτεκτονικού στοιχείου που ήρθε στην Ελλάδα με τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους τον 19ο αιώνα.
Όμως στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, η απρογραμμάτιστη και αλόγιστη ανοικοδόμηση των αστικών κέντρων στηρίχτηκε στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Αυτό που βλέπουμε για παράδειγμα στην Πλατεία Ομονοίας είναι ότι τα πολυώροφα κτίρια επηρέασαν δυσανάλογα την κλίμακα χτισμένου και ελεύθερου χώρου. Και η αισθητική υποβάθμιση των ιστορικών πλατειών, η απώλεια θέας και προοπτικής, η εξαφάνιση των δέντρων και η αύξηση της κίνησης είχαν ως αποτέλεσμα οι πλατείες να λειτουργούν απλώς ως κυκλοφοριακοί κόμβοι.
Στις μέρες μας παρατηρείται μία τάση υπερβολικής χρήσης του δημόσιου χώρου των πλατειών από καφέ, εστιατόρια και άλλες ιδιωτικές χρήσεις. Αυτός είναι και ο λόγος που σε αρκετές διαμορφώσεις οι πλατείες χάνουν τμήμα του χώρου τους με καθαρά δημόσιο χαρακτήρα. Όπως για παράδειγμα στην Πλατεία Ναυαρίνου στη Θεσσαλονίκη. Αντίθετα οι φυτεύσεις- ένας πλάτανος στην Πλατεία Ηρώων στην Άνδρο, πελώριοι φίκοι μπέντζαμιν στην Πλατεία Αγοράς στην Κωαποτελούν οικολογικά απαραίτητα συνθετικά στοιχεία, ώστε η πλατεία να γίνεται χώρος απόλαυσης το καλοκαίρι, συμβάλλοντας στην περιβαλλοντική αναβάθμιση της πόλης.
Δεν υπήρχαν στην αρχαιότητα
Η κλασική παράδοση της αρχαίας πόλης με τον ανοικτό δημόσιο χώρο της αγοράς δεν περιέχει την πλατεία με τη σημερινή της έννοια. Στη ρωμαϊκή πόλη το forum είναι ο χώρος της αγοράς σε γεωμετρικό σχέδιο, ελεύθερος στο κέντρο και τις περιμετρικές στεγασμένες κιονοστοιχίες. Ο δυτικός Μεσαίωνας επινοεί την πλατεία που είναι οργανικά δεμένη με την πόλη, όπου λειτουργούν μόνιμες αγορές, θρησκευτικές και πολιτικές τελετές, γιορτές και εκτελέσεις, ανεπίσημες συναντήσεις των κατοίκων. Την πλατεία- χώρο των συντεχνιών του Μεσαίωνα διαδέχτηκε η σχεδιασμένη Πλατεία της Αναγέννησης των ιταλικών ηγεμονικών πόλεων του 15ου και 16ου αιώνα, των βασιλικών πλατειών της Γαλλίας, των μεγάλων πλατειών της Φλάνδρας, των plaza mayor της Ιβηρικής Χερσονήσου. Ενώ στον κόσμο της Ανατολικής Μεσογείου και στην Ελλάδα μέχρι τον 19ο αιώνα (και την άφιξη των αρχιτεκτόνων του Όθωνα) η έννοια της πλατείας αναδείχθηκε από άλλες μορφές κοινωνικής συνάθροισης. Όπως ήταν το οθωμανικό παζάρι και η πλατεία του χωριού.
Πηγή: Τα Νέα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου