Ο σύνθετος και πολυδαίδαλος κόσμος του Καρόλου Ντίκενς

Σε ένα από τα πιο σκοτεινά του μυθιστορήματα

Της Χρυσας Σπυροπουλου

Καρολος Ντίκενς
Ο Ζοφερός Οίκος
μετάφραση Κλαίρη Παπαμιχαήλ
Gutenberg 2008

Ενας από τους σημαντικότερους συγγραφείς του δεκάτου ενάτου αιώνα, αλλά και όλων των εποχών, είναι ο Κάρολος Ντίκενς (1812-70). Με τα μυθιστορήματά του μεγάλωσαν και μεγαλώνουν γενιές και γενιές σ' όλο τον κόσμο, όπως και εδώ, στη χώρα μας, όπου κυκλοφορούσαν, δυστυχώς, σε όχι και τόσο φροντισμένες εκδόσεις και σε αμφιβόλου ποιότητας μεταφράσεις, πολλά έργα του, ιδιαιτέρως στη δεκαετία του '60 και αρχές της δεκαετίας του '70: Οι Μεγάλες Προσδοκίες, Ολιβερ Τουίστ, Η Ιστορία Δύο Πόλεων, Το Παλαιοπωλείο, Ντέιβιντ Κόπερφιλντ.
Ο μεγάλος Αγγλος συγγραφέας στα έργα του σχολιάζει τα κοινωνικά δεδομένα της εποχής του, αναπλάθει την ατμόσφαιρά της, αλλά επίσης συνθέτει χαρακτήρες, οι οποίοι έχουν στοιχεία που ξεπερνούν τα συγκεκριμένα χρονικά όρια. Δεν λείπει απ' αυτά, ωστόσο, ο έρωτας, οι ίντριγκες, αλλά και η αστυνομική ιστορία. Μάλιστα, ο Ντίκενς στο έργο του Ο Ζοφερός Οίκος συστήνει έναν από τους πρώτους ντετέκτιβ της αγγλικής λογοτεχνίας, τον επιθεωρητή Μπάκετ, ο οποίος έχει χαρακτηριστικά γνωστού ντετέκτιβ της νεοσύστατης Σκότλαντ Γιαρντ.
Αλλωστε, τα κύρια πρόσωπα της ιστορίας αντικατοπτρίζουν σημαντικές προσωπικότητες της εποχής του. Η πραγματικότητα είναι στέρεα συνδεδεμένη με τη φαντασία, όπως και το συναίσθημα με τη λογική. Γι' αυτό μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι ο συγγραφέας στο μεγάλο, από κάθε άποψη έργο του, αναδεικνύει την ανάγκη για αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα της Αγγλίας, σε μια περίοδο κατά την οποία η αριστοκρατία έχει παρακμάσει και έχει αφήσει χώρο στην ανερχόμενη αστική τάξη. Και όλα αυτά ενωμένα σφιχτά, με ιστορίες μικρές εντός της κύριας, με πρωταγωνιστές και δευτεραγωνιστές. Τίποτα δεν είναι περιττό και η κάθε αναφορά ή εντύπωση παίζουν τον ρόλο τους σ' αυτό το έπος των κοινωνικών θέσεων και αντιθέσεων. Οι περιγραφές των χώρων, των πόλεων και των ηρώων είναι τόσο εναργείς που μεταφέρουν κινηματογραφικά εικόνες από πολλαπλούς και αντιφατικούς κόσμους. Οι δύο αφηγητές, που χρησιμοποιούνται, προσθέτουν στο μυθιστόρημα εναλλαγές και μυστήριο, καθώς ο ένας αναφέρεται στο παρόν, ενώ ο άλλος στο παρελθόν.

Θεματικά επίπεδα
Ο Ζοφερός Οίκος, στα αγγλικά Bleak House, διαθέτει πολλά θεματικά επίπεδα, μιας και ο συγγραφέας σχολιάζει ενίοτε αιχμηρά κοινωνικά ζητήματα, αλλά και το σαθρό δικαστικό σύστημα της Αγγλίας εκείνης της περιόδου. Δεν είναι δευτερεύουσας σημασίας επίσης οι νύξεις που κάνει ο Ντίκενς για την κακοποίηση και παραμέληση των παιδιών από τους οικείους τους και την κοινωνία, για τον ναρκισσισμό των πολιτικών και την αδιαφορία που επιδεικνύουν σε θέματα άμεσης προτεραιότητας, όπως είναι η γραφειοκρατία και η υγιεινή.
Η συλλογική συμμετοχή για τις αλλαγές στον τρόπο ζωής και βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης είναι ευθύνη όλων των πολιτών, υποστηρίζει ο συγγραφέας. Οι ήρωες και τα παθήματά τους μαρτυρούν τα κακώς κείμενα της Αγγλίας, όπως τα είδε και τα κατέγραψε η οξυδερκής ματιά του, αλλά επιπροσθέτως αποδίδουν και ορισμένα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης. Κύριο συστατικό αυτό της τέχνης του Ντίκενς, το οποίο καθιστά τα έργα του κλασικά και απρόσβλητα από τη σκόνη του χρόνου.
Ο Ντίκενς γνώριζε πολύ καλά το δικαστικό σύστημα της πατρίδας του, εφόσον εργάστηκε ως δικαστικός συντάκτης σε εφημερίδα. Μάλιστα, κάλυπτε τις δίκες στο δικαστήριο του Τσάνσερι και έζησε τις αδικίες και τις παραλείψεις των δικαστικών λειτουργών. Οι αποκαλύψεις που έκανε ο ίδιος και τα σχόλιά του στο εν λόγω μυθιστόρημα για το συγκεκριμένο δικαστήριο συνέτειναν ώστε να δραστηριοποιηθούν οι αρχές και να τεθούν οι βάσεις για την αναμόρφωση του δικαστικού συστήματος κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1870.
Σάτιρα
Ο Ζοφερός Οίκος, το πολυδαίδαλο μυθιστόρημα του Ντίκενς, το οποίο μπορεί να ειδωθεί και ως σάτιρα, συμπληρώνει τον πότε σκοτεινό πότε φωτεινό κόσμο του συγγραφέα, και αποδίδει την πολυπλοκότητα των ανθρωπίνων σχέσεων με αμεσότητα και παραστατικότητα.
Η απόδοση στα ελληνικά αυτού του τόσο σύνθετου κειμένου, και λόγω των λεπτομερειών και διαφόρων γλωσσικών αποχρώσεων, έγινε με συνέπεια και ευαισθησία.
Πηγή: Καθημερινή (15-03-09)