Ιούνιος

Ο Ιούνιος ήταν ο τέταρτος μήνας του δεκάμηνου Ρωμαϊκού ημερολογίου. Στη συνέχεια στο αναμορφωμένο από τον Νουμά Πομπίλιο ημερολόγιο, κατέλαβε την έκτη θέση με διάρκεια 30 ημερών. Κατά την παράδοση, οφείλει την ονομασία του στη σύζυγο του Θεού Jupiter (Δία) Juno (Ήρα), προστάτιδα του οίκου και του γάμου, στην οποία ο μήνας αυτός ήταν αφιερωμένος.
Οι Ρωμαίοι, λάτρευαν τη θεά με δύο μορφές. Ως Juno Lanuvina και ως Juno Regina. Ως προστάτιδα του γάμου έφερε την ονομασία Pronuba, που αποδίδεται ως Γαμηλία. Ήταν επίσης η προστάτιδα των τοκετών (ομόλογος της αρχαιοελληνικής Ειλείθυιας) και αρχικά η Θεά της Σελήνης με την προσωνυμία Lucina, από το Lux (=Φως). Ιερές ημέρες ήταν οι ημέρες της νέας Σελήνης και της Πανσελήνου. Δηλαδή οι Καλένδες και οι Ειδοί.

Κατά μία άλλη εκδοχή, ο Ιούνιος πήρε το όνομά του από τον Λεύκιο Ιούνιο Βρούτο, τον πρώτο Ύπατο (Consul) της Ρώμης, ο οποίος ανέτρεψε τον βασιλιά Ταρκύνιο τον Υπερήφανο (510 π.Χ.), εγκαθιδρύοντας τον θεσμό της Υπατείας και θεμελιώνοντας την Δημοκρατία στη Ρώμη.
Τον Ιούνιο πιθανώς στις 14, οι γυναίκες της Ρώμης γιόρταζαν τα Matralia εορτή της Λευκοθέας (Mater Matuta) Θεά της Πρωίας. Η Ρωμαϊκή Σύγκλητος, πρότεινε αργότερα να μετονομαστεί ο Ιούνιος σε Γερμανικό (Germanicus), αλλά η ονομασία αυτή δεν επικράτησε.
Ο Ιούνιος έχει στην Ελλάδα πολλές λαϊκές ονομασίες, που αναφέρονται είτε στη σχέση του με τις εποχές, είτε με τις αγροτικές εργασίες που σχετίζονται με αυτόν. Συνήθως αναφέρεται ως Πρωτογιούλης, δηλαδή πρώτος μήνας και αρχή του καλοκαιριού. Είναι ο μήνας του θερισμού, από τις κορυφαίες στιγμές του γεωργικού βίου:
“Αρχές του Θεριστή, του δρεπανιού μας η γιορτή.”
Βέβαια η εποχή του θερισμού ποικίλλει ανάλογα με το κλίμα και φυσικά τη θερμοκρασία, τη σύσταση του εδάφους και το χρόνο της σποράς. Στα πεδινά της πατρίδας μας, ο θερισμός γίνεται συνήθως τον Ιούνιο γι’ αυτό λέγεται και Θεριστής. Όμως στα ορεινά και πιο ψυχρά μέρη, Θεριστής είναι ο Ιούλιος, που για τους πεδινούς είναι ο Αλωνάρης, ενώ αντίστοιχα για τους ορεινούς, Αλωνάρης είναι ο Αύγουστος. Σχεδόν σε κάθε μέρος της Ελλάδας, ο Ιούνιος έχει από μία ιδιαίτερη ονομασία:
-Αλυθτσατσής στην Κάλυμνο,
-Ρινιαστής στην Πάρο,
-Ορνιαστής στην Άνδρο
-και Απαρνιαστής αλλού, όλες προερχόμενες από τον “ερινασμό” ή “ορνιασμό”, δηλαδή την τεχνητή γονιμοποίηση των ήμερων συκιών με “ερινεούς” ή “ορνούς”, δηλαδή με καρπούς άγριας συκιάς.
Στα Γρεβενά, αναφέρεται ως Κερασάρης, ενώ στον Πόντο ως Κερασινός, επειδή τον μήνα αυτόν, ωριμάζουν τα κεράσια.
Στις 21 Ιουνίου συμβαίνει η θερινή τροπή του Ήλιου, το θερινό ηλιοστάσιο, το “λιοτρόπι” όπως το λέει ο λαός, με τη μεγαλύτερη μέρα του έτους. Η πανάρχαια αυτή γιορτή συνδυάζεται και γιορτάζεται με τις φωτιές του Αϊ-Γιάννη, “Τ’ Αϊ-Γιαννιού του Λαμπαδάρη”, στις 24 του μηνός, καθώς και με το αρχαιοελληνικό έθιμο του Κλήδονα. Από αυτή τη γιορτή ο Ιούνιος έχει πάρει το όνομα Λιοτρόπης. Επίσης ονομάζεται και Αϊ-Γιαννίτης (Σωζόπολις-Ανατολική Ρωμυλία) και Αγιογιαννίτης από αυτή τη μεγάλη γιορτή του Αϊ-Γιάννη του Πρόδρομου. (Γενέθλιον) Αυτό συνέβη από τους πρώτους Χριστιανικούς αιώνες όταν η εκκλησία θέλησε να εξαλείψει τις παγανιστικές εορτές. Τοποθετώντας την γέννηση του Ιωάννη του Πρόδρομου στις 24 Ιουνίου, ο Ιησούς έπρεπε να γεννηθεί όπως αναφέρουν τα ευαγγέλια, έξη μήνες αργότερα, δηλαδή στις 25 Δεκεμβρίου. Μ’ αυτόν τον τρόπο, αφομοιώθηκαν τα Σατουρνάλια και τα Dies Natalis Invictis Solis (Γενέθλια του Ανίκητου Ηλίου), αφιερωμένα στη γέννηση του Θεού Μίθρα. Και βέβαια τόσο η σύλληψη του Πρόδρομου, όσο και εκείνη του Ιησού, τοποθετήθηκαν στις αντίστοιχες ισημερίες. Φθινοπωρινή (22 Σεπτεμβρίου) για τον Ιωάννη, Εαρινή (25 Μαρτίου) για τον Ιησού, εναρμονισμένα με τις αντίστοιχες γεννήσεις 9 μήνες αργότερα.