«Ο,τι συνέβη θα ξανασυμβεί»(;)

Τακη Καμπυλη

Τα ξημερώματα της Παρασκευής 14 Μαΐου, μέλη της γνωστής αγέλης έριξαν μολότοφ και έγραψαν ναζιστικά και αντισημιτικά συνθήματα μέσα και στον περίβολο του νέου εβραϊκού νεκροταφείου Θεσσαλονίκης.
Ολοι, μετά, έκαναν καλά τη δουλειά τους. Οποιοι έπρεπε να αντιδράσουν, αντέδρασαν: περίοικος ειδοποίησε, η Αστυνομία έφθασε γρήγορα, μάλιστα συνέλαβε τρεις από τους δράστες. Την άλλη μέρα το γεγονός καταδικάστηκε από το σύνολο του Τύπου. Μέχρι την επόμενη φορά…
Είχαν προηγηθεί αντισημιτικές επιθέσεις στα Χανιά, στη Βέροια, στη Λάρισα, στον Βόλο και στην Αθήνα.
Λίγες βδομάδες πριν από την τελευταία επίθεση εκδόθηκε ένα βιβλίο. Οι συγγραφείς του ξετυλίγουν όλο το νήμα του αντισημιτισμού. Αυτό που στην υπόλοιπη Ευρώπη θεωρήθηκε ότι ολοκληρώθηκε με τη χιτλερική κατάρρευση. Ο, τι μέχρι εκεί είναι ο λογαριασμός για τους Εβραίους της διπλανής πόρτας.

Το βιβλίο των Ιακώβ Σιμπή και Καρίνας Λάμψα «Η ζωή από την αρχή» φέρνει στο φως την εν πολλοίς άγνωστη Οδύσσεια των Εβραίων που βρέθηκαν ζωντανοί στην ελεύθερη μεταχιτλερική Ευρώπη. Κι ένα μεγάλο κομμάτι της έρευνας αφορά τους συμπατριώτες μας που διασώθηκαν ή επέστρεψαν από στρατόπεδα και από τα βουνά του ΕΑΜ. Περίπου 10.000 - 12.000 άνθρωποι είχαν απομείνει από τους 70.000 - 75.000 πριν από το 1943. Οι μισοί απ’ όσους επέζησαν Ελληνες Εβραίοι επέλεξαν να φύγουν για την άγνωστη Παλαιστίνη. Με κίνδυνο να τους συλλάβουν τα αγγλικά πολεμικά και να τους κλείσουν (πάλι!) σε στρατόπεδα στην Κύπρο, στην Αίγυπτό ή στην Παλαιστίνη. (Ως γνωστόν μέχρι το 1947 οι Αγγλοι καταδίωκαν καράβια με πρόσφυγες προς την Παλαιστίνη πολλές φορές με θύματα ανάμεσα στους αμάχους). Γιατί πήραν τότε οι ελεύθεροι Εβραίοι της Ευρώπης και της Ελλάδας αυτή την απόφαση;
Στην έρευνα των Σιμπή - Λάμψα μιλούν νέα στοιχεία, έγγραφα, αλληλογραφία, προσωπικά ή κοινοτικά έγγραφα ή ημερολόγια και άνθρωποι. Οι οποίοι διάλεξαν τότε, στην ελεύθερη Ευρώπη, να πάνε στην άγνωστη Παλαιστίνη για μια νέα αρχή. Γιατί;
Αναμφίβολα υπήρξε προπαγάνδα από εβραϊκές οργανώσεις που πίεζαν για τη δημιουργία του Ισραήλ, αλλά οι διασωθέντες Εβραίοι είχαν άλλη επιλογή;
Είναι π. χ. γνωστή η ιστορία του Γκέτο της Βαρσοβίας και η τύχη των Εβραίων της Πολωνίας στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής. Αλλά όχι το «μετά»: μέχρι το τέλος του 1945, δηλαδή ελάχιστο διάστημα από το τέλος του πολέμου, δολοφονήθηκαν 350 Εβραίοι που είχαν επιστρέψει σπίτια τους. Στην πόλη Κιέλτσε σε πογκρόμ τον Ιούλιο του 1946 (!) δολοφονήθηκαν 42 Εβραίοι και 80 τραυματίστηκαν από τους συνολικά διακόσιους επιζώντες της χιτλερικής εποχής.
Δεν ήταν παντού έτσι για τους Εβραίους θα αντιγυρίσει κάποιος. Οχι. Αλλά οι γενικές συνθήκες ήταν τέτοιες ώστε οι περισσότεροι από τους μισούς Εβραίους που επέζησαν, προτίμησαν να παραμείνουν στα 700 στρατόπεδα των συμμάχων (επιστρατεύθηκαν ακόμη και παλιά γερμανικά!) σε ολόκληρη την Ευρώπη για δύο και τρία χρόνια περιμένοντας την άδεια για την Παλαιστίνη παρά να επιστρέψουν στην παλιά τους ζωή.
Στα πολωνικά βιβλία Ιστορίας (και σε πολλών άλλων χωρών) είναι πιο εύκολο να βρεις τα πογκρόμ μέχρι το 1945 –οπότε και ο ένοχος ήταν σαφής– παρά για τα γεγονότα μετά, που σημαδεύτηκαν από τη μαζική φυγή 150.000 Πολωνοεβραίων και την επιλογή της ζωής σε στρατόπεδο. Για σκεφθείτε το. Με την απελευθέρωση χιλιάδες Εβραίοι ξαναγύρισαν ή γνώρισαν για πρώτη φορά στρατόπεδο. (Σαφώς με άλλες συνθήκες, αλλά αυτό είναι δευτερεύον).
Στην Ελλάδα τέτοιο στρατόπεδο λειτούργησε προσωρινά στα βόρεια σύνορα και αργότερα τα δύο περίφημα αγροκτήματα, στα Πατήσια και στην Φραγκοκλησιά (όπου εκπαιδεύονταν για τις συνθήκες στα «κιμπούτς»). Πάντως, στα 1948 υπήρχαν ακόμη Ελληνες Εβραίοι σε στρατόπεδα στη Γερμανία, όπως π. χ στο Φέλνταφινγκ μία ομάδα από 180 Ελληνες Εβραίους με αρχηγό τον διασωθέντα του Αουσβιτς, Μωύς Σαμουήλ από τη Θεσσαλονίκη.
Οσοι επέστρεψαν στην Ελλάδα, ιδίως στη Θεσσαλονίκη, βρέθηκαν απέναντι σε εχθρικό περιβάλλον (κι αυτό είναι ένα από τα ένοχα μυστικά της νεώτερης ελληνικής Μνήμης). Ανθρωποι - φαντάσματα βρήκαν τις περιουσίες τους λεηλατημένες, στα σπίτια τους άλλους, άγνωστους και ένα ελληνικό κράτος που να αδιαφορεί. Νόμοι επί νόμων βεβαίωναν την επιστροφή των περιουσιών (ένα μεγάλο μέρος της ακίνητης περιουσίας των Εβραίων της Θεσσαλονίκης ανήκε όχι σε φυσικά πρόσωπα αλλά στην κοινότητα), αλλά η Διοίκηση απλώς δεν συμμορφωνόταν. Ηταν βέβαια δύσκολα χρόνια για την Ελλάδα, αλλά το φαινόμενο ξεπερνούσε τα ελληνικά σύνορα για να αποδίδονται ευθύνες αποκλειστικά στο εμφυλιακό χάος.
Μερικές φορές η εχθρική υποδοχή ξεπερνούσε τα όρια της αθλιότητας, όπως στην περίπτωση του γνωστού δικηγόρου της Θεσσαλονίκης Γιομτώβ Γιακοέλ τον οποίο, σύμφωνα με τους συγγραφείς, «κατέδωσε ένας Θεσσαλονικιός, ο Μποντουριάν. Ο Γιακοέλ και τα 14 μέλη της οικογένειάς του εστάλησαν στα ναζιστικά στρατόπεδα. Επέζησε και επέστρεψε μόνο μια νεαρή συγγενής, αλλά στο σπίτι της οικογένειάς της βρήκε εγκατεστημένη την οικογένεια Μποντουριάν. Εξαιτίας του ισχύοντος νόμου η κοπέλα υποχρεώθηκε να μένει σε ένα δωμάτιο του σπιτιού συγκατοικώντας με τους συγγενείς του εκτελεστή της οικογένειάς της».
Τα «φιλέτα» είχαν μοιραστεί από τους Γερμανούς σε επιφανείς συνεργάτες (π. χ., ο γνωστός δωσίλογος Γιώργος Πούλος πήρε από τον στρατιωτικό διοικητή Μαξ Μέρτεν -που αργότερα απόλαυσε την πολιτική ασυλία της ελληνικής κυβέρνησης- τα κλειδιά του κοσμηματοπωλείου των αδελφών Ισαάκ και Ρομπέρ Μποτόν στο κέντρο της πόλης). Μέχρι σήμερα μόλις το 20% των εβραϊκών περιουσιών έχει επιστραφεί.
Ηταν δύσκολο να είσαι Εβραίος πριν από τον πόλεμο, ήταν δύσκολο και μετά. Ακόμη κι αν είχες πληρώσει με ζωές αγαπημένων το «έγκλημα» να είσαι «Εβραίος». Ακόμη κι όταν όλοι έλεγαν πως σου αναγνωρίζουν τη θυσία. Αυτοί ένιωσαν αυτό που είπε σε μία πρόταση ένας μετανάστης στην Παλαιστίνη, ο Τσβι Καζάνσκι: «Αυτό που συνέβη θα ξανασυμβεί» … Κι έφυγαν από το Σούνιο με καραβάκια οι περισσότεροι από τους 5.000 Ελληνες Εβραίους που επέζησαν των Ναζί.
Στη Θεσσαλονίκη δεν άφησαν λίγα. Ανάμεσά τους το νεκροταφείο, το μεγαλύτερο του εβραϊκού κόσμου με τάφους εδώ και 19 αιώνες που τσαλαπατήθηκε, λεηλατήθηκε, μπαζώθηκε. Πολλοί ενθαρρύνθηκαν να μην τους θέλουν ζωντανούς, τώρα τα «παιδιά» τους τα βάζουν και με τους νεκρούς. Και τότε «όλοι έκαναν τη δουλειά τους». Ο Τύπος, η πολιτική ηγεσία. Τότε η «Τρία Εψιλον» (γιαγιά της μετεμφυλιακής ακροδεξιάς) με πλήθος αντισημιτικών ενεργειών στην ελεύθερη Θεσσαλονίκη και σήμερα κάποια άλλη οργάνωση ένιωθαν και νιώθουν ευνοϊκό το κλίμα. Τότε ελέω αντικομμουνισμού, σήμερα ελέω λαϊκισμού. Οχι μόνον του ΛΑΟΣ…
Πηγή: Καθημερινή