Ολική έκλειψη ηλίου:Στη σκιά της Σελήνης

Μια ολική έκλειψη του Ηλιου θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν όσοι θα βρίσκονται σήμερα στο νότιο ημισφαίριο της Γης

Ενα από τα πιο όμορφα και εκφοβιστικά φαινόμενα της φύσης, μια ολική έκλειψη του Ηλιου, οφείλεται στο διαστημικό κρυφτό ανάμεσα στον Ηλιο και τη Σελήνη, όπως φαίνεται από τη Γη.

Μια τέτοια ολική έκλειψη του Ηλιου θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν όσοι θα βρίσκονται σήμερα στο νότιο ημισφαίριο της Γης και πιο συγκεκριμένα στον Νότιο Ειρηνικό Ωκεανό και σε ορισμένα νησιά της περιοχής, όπως είναι τα νησιά του Πάσχα, καθώς επίσης και από τις νότιες περιοχές της Χιλής και της Αργεντινής. Από την Ελλάδα, τα τελευταία 100 χρόνια, παρατηρήθηκαν δύο μόνο ολικές ηλιακές εκλείψεις, στις 19 Ιουνίου του 1936 και πιο πρόσφατα στις 29 Μαρτίου του 2006 από το Καστελόριζο μόνο.

Ολες οι εκλείψεις συμβαίνουν λόγω μιας απλής ουράνιας σύμπτωσης που έχει να κάνει με το πώς φαίνονται ο Ηλιος και η Σελήνη από την επιφάνεια του πλανήτη μας. Οπως γνωρίζετε, η διάμετρος του Ηλιου (1.392.000 χιλιόμετρα) είναι 400 περίπου φορές μεγαλύτερη από τη διάμετρο της Σελήνης (3.476 χιλιόμετρα).

Από τη Γη όμως τα δύο αυτά σώματα έχουν το ίδιο σχεδόν φαινόμενο μέγεθος, γιατί ο Ηλιος, με μέση απόσταση 149.597.893 χιλιομέτρων, είναι 400 περίπου φορές πιο μακριά μας απ' ό,τι η Σελήνη.

Η απόσταση
Φυσικά η απόσταση της Σελήνης από τη Γη δεν παραμένει πάντα ίδια, αφού στη διάρκεια ενός μήνα άλλες φορές μας πλησιάζει και άλλοτε απομακρύνεται από μας.

Στην πλησιέστερη απόστασή της (στο περίγειό της) η Σελήνη βρίσκεται 356.410 χιλιόμετρα από τη Γη (από κέντρο σε κέντρο) και στην πιο απομακρυσμένη (στο αφήλιό της) 406.697 χιλιόμετρα. Γι’ αυτό το φαινόμενο μέγεθός της κυμαίνεται από 91%-106% του φαινομένου μεγέθους του Ηλιου.

Οπότε στις περιπτώσεις που το φαινόμενο μέγεθος της Σελήνης είναι μεγαλύτερο (100-106%) από το φαινόμενο μέγεθος του Ηλιου, τότε έχουμε ολική έκλειψη του Ηλιου, ενώ όταν είναι μικρότερο (91-100%) ο σκοτεινός της δίσκος δεν τον καλύπτει πλήρως, αφήνοντας γύρω της ένα φωτεινό δαχτυλίδι. Αυτή είναι η λεγόμενη «δακτυλιοειδής έκλειψη» του Ηλιου.

Συνήθως οι σεληνιακές εκλείψεις ακολουθούν ή προηγούνται κατά 15 περίπου ημέρες τις ηλιακές εκλείψεις, όπως στην προκειμένη περίπτωση είχαμε ήδη τη σεληνιακή έκλειψη παρασκιάς στις 14-15 Μαρτίου 2006.

Παρ’ όλα αυτά οι ηλιακές εκλείψεις είναι πολύ πιο συχνές από τις σεληνιακές. Ο μεγαλύτερος αριθμός σεληνιακών εκλείψεων στη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους δεν υπερβαίνει τις τρεις (όπως έγινε το 1917 και το 1982).

Αντίθετα, ο μέγιστος αριθμός των ηλιακών εκλείψεων μπορεί να φτάσει τις πέντε όπως έγινε το 1934. Εν τούτοις, η παρατήρηση μιας ολικής ηλιακής έκλειψης σε μια δεδομένη γεωγραφική περιοχή είναι αρκετά σπάνια και φτάνει κατά μέσον όρο τα 360 χρόνια.

Δεισιδαίμονες αντιλήψεις και φόβοι 
Από την αρχαιότητα, οι ολικές ηλιακές εκλείψεις γοήτευαν τους κατοίκους της Γης μας που αντιδρούσαν με δεισιδαίμονες αντιλήψεις και φόβους χτυπώντας τα τύμπανά τους σε μια απεγνωσμένη και μάταιη προσπάθεια να αποτρέψουν τον «σκοτεινό δράκο» να καταπιεί τελείως τον ζωοδότη φωτεινό δίσκο του Ηλιου.

Λέγεται μάλιστα ότι στη διάρκεια της έκλειψης του 840 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Λουδοβίκος της Βαυαρίας και γιος του Καρλομάγνου πέθανε από τον φόβο του. Η αρχαιότερη αναφορά μιας ολικής ηλιακής έκλειψης προέρχεται από την Κίνα και ανάγεται στο έτος 2138 π.Χ., αν και ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι πρόκειται για μύθο. Η επόμενη αναφορά καταγράφηκε και πάλι από Κινέζους και σχετίζεται με την έκλειψη της 3ης Μαΐου του 1375 π.Χ.

Στα Ασσυριακά Χρονικά αναφέρεται η έκλειψη της 15ης Ιουνίου του 763 π.Χ., η οποία έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως για τον ακριβή προσδιορισμό διάφορων ιστορικών γεγονότων σε συνδυασμό με τους καταλόγους διάφορων βασιλέων και των περιόδων βασιλείας τους.

Η έκλειψη, μάλιστα, αυτή αναφέρεται και στην Παλαιά Διαθήκη (Αμμος, 8/9). Αρκετές είναι επίσης και οι βαβυλωνιακές αναφορές, αν και για μας τους Ελληνες σημαντική είναι η αναφορά του ποιητή Αρχίλοχου (680-640 π.Χ.) για την έκλειψη της 6ης Απριλίου του 648 π.Χ. Ακόμη όμως πιο σημαντική είναι και η αναφορά του Ηρόδοτου (485-420 π.Χ.) στην Ιστορία του (Ι,74) και του Πλίνιου στο έργο του Naturalis Historia (II,53), όπου περιγράφεται η πρόβλεψη που έκανε ο Θαλής ο Μιλήσιος για την ηλιακή έκλειψη της 28ης Μαΐου του 585 π.Χ.

Πηγή: Έθνος (Διονύσης Π. Σιμόπουλους)