Το τσίμπημα ενός κουνουπιού ήταν άραγε η αιτία να χάσει τη ζωή του ο Μέγας Αλέξανδρος και να αλλάξει άρδην ο ρους της Ιστορίας; Στο ερώτημα που βασανίζει εδώ και αιώνες τους ιστορικούς και γενικότερα τους επιστήμονες για την αιτία θανάτου του Μακεδόνα στρατηλάτη, απαντούν δύο Αμερικανοί ερευνητές, οι οποίοι βάσει των συμπτωμάτων της ασθένειας του Μεγαλέξανδρου οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα ότι αιτία ήταν η μόλυνσή του από τον ιό του δυτικού Νείλου, που τις τελευταίες μέρες έχει προκαλέσει δεκάδες κρούσματα και το λιγότερο 8 θανάτους στη Βόρεια Ελλάδα.
Τα αίτια που οδήγησαν στο θάνατο του Μακεδόνα στρατηλάτη -στις 10 Ιουνίου 323 π.Χ., στη Βαβυλώνα- απασχόλησαν τους ανθρώπους ήδη από την αρχαιότητα, ενώ έχουν αποτελέσει τις τελευταίες δεκαετίες αντικείμενο έρευνας πολλών επιστημόνων. Κατά καιρούς έχουν ενοχοποιηθεί διάφοροι παράγοντες: δηλητήριο (μάλλον απίθανο, σύμφωνα με την πλειονότητα των ειδικών), ελονοσία, τύφος, τυφοειδής πυρετός, γρίπη, αιμορραγικός πυρετός, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, πολιομυελίτιδα ή σύνδρομο Γκιγιέν - Μπαρέ είναι μερικοί από αυτούς. Αυτές οι «διαγνώσεις» στηρίζονται στην περιγραφή των συμπτωμάτων της νόσου που έπληξε τον Αλέξανδρο επί περίπου δύο βδομάδες, όπως τα περιγράφουν οι αρχαίοι ιστορικοί. Για καθεμία από τις πιθανές εξηγήσεις υπάρχουν αρκετές ενδείξεις (αλλά και αρκετές αντενδείξεις) βάσει των διασωθέντων περιγραφών, καμία όμως δεν μπορεί να ικανοποιήσει απόλυτα.
Στη… μακρά λίστα των πιθανών αιτιών θανάτου του Μεγαλέξανδρου πρόσθεσαν πριν από λίγα χρόνια δυο Αμερικανοί επιστήμονες ακόμη μια ασθένεια. Οπως τονίζουν σε άρθρο τους που δημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο του 2003 στην επιθεώρηση «Emerging Infectious Diseases» του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νόσων των ΗΠΑ (CDC), είναι πολύ πιθανό ο Μακεδόνας στρατηλάτης να πέθανε από εγκεφαλίτιδα την οποία προκάλεσε μόλυνση από τον ιό του δυτικού Νείλου!
Στο άρθρο τους οι δυο ερευνητές αρχικά αναλύουν τις ασθένειες που αναφέρονται πιο συχνά ως αιτία θανάτου και εξηγούν για ποιους λόγους θεωρούν ότι δεν είναι ιδιαίτερα πιθανό να πέθανε από κάποια από αυτές ο δορυκτήτορας της Ασίας. Οι ίδιοι απορρίπτουν εκ των προτέρων τις περισσότερες από τις μολυσματικές νόσους που ενδημούν στο Ιράκ (όπου βρίσκεται η αρχαία Βαβυλώνα) όπως είναι η πανώλη, ο αιμορραγικός πυρετός ή η λεϊσμανίαση, μεταξύ άλλων γιατί στα κείμενα των αρχαίων ιστορικών δεν υπάρχουν αναφορές σε επιδημικά κρούσματα μεταξύ των κατοίκων της Βαβυλώνας ή των δεκάδων χιλιάδων αντρών του στρατού, που είχαν συγκεντρωθεί εκεί εν όψει νέων εκστρατειών που σχεδίαζε ο Αλέξανδρος.
Οι επιστήμονες επικεντρώνονται εν συνεχεία στην ελονοσία και επισημαίνουν κάποια από τα χαρακτηριστικά της εν λόγω ασθένειας. Τονίζουν ότι βάσει των περιγραφών της ασθένειας του Αλέξανδρου, τυχόν ελονοσία θα μπορούσε να έχει προκληθεί μόνο από το παράσιτο plasmodium falciparum (ένα από τα πολλά παράσιτα που προκαλούν ελονοσία). Διευκρινίζουν ωστόσο πως από τη στιγμή που απουσίαζαν από τον Αλέξανδρο βασικά συμπτώματα της μορφής ελονοσίας που προκαλεί το plasmodium falciparum, είναι μάλλον απίθανο να πέθανε ο Μακεδόνας στρατηλάτης από αυτήν την ασθένεια. Με παρόμοια επιχειρήματα οι δυο ερευνητές εξηγούν γιατί αποκλείουν τη μια ή την άλλη ασθένεια.
Ο Πλούταρχος και τα πτηνά
Αντιθέτως, οι Αμερικανοί επιστήμονες προβάλλουν ως πιο πιθανή αιτία θανάτου την εγκεφαλίτιδα που προκαλεί η μόλυνση με τον ιό του δυτικού Νείλου. Επισημαίνουν ότι ο λόγος για τον οποίο κανείς έως τότε δεν είχε σκεφτεί ως «υπαίτιο» το συγκεκριμένο ιό έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο ίδιος ο ιός αλλά και οι ασθένειες που προκαλεί ήταν στην ουσία άγνωστες (πέραν ορισμένων ειδικών) μέχρι πριν από περίπου μια δεκαετία.
Οι ερευνητές σημειώνουν ότι τα συμπτώματα της ασθένειας μοιάζουν με αυτά της εγκεφαλίτιδας του δυτικού Νείλου και θεωρούν πολύ πιθανό να ενδημεί ο ιός εδώ και χιλιετίες στη Μέση Ανατολή. Συγκεκριμένα στο Ιράκ υπάρχουν κουνούπια που μεταδίδουν τον ιό με το τσίμπημά τους, από το Μάρτιο μέχρι και τον Οκτώβριο. Ειδικά οι περιοχές γύρω από τους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη είναι ιδανικές γι' αυτά.
Οι ίδιοι παραδέχονται πάντως ότι οι πιθανότητες για εγκεφαλίτιδα του δυτικού Νείλου μειώνονται από το γεγονός ότι σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία των κρουσμάτων σε ανθρώπους σημειώνεται από Ιούλιο έως και Σεπτέμβριο, ενώ ο Αλέξανδρος νόσησε στις 27 Μαΐου και πέθανε στις 10 Ιουνίου. Ωστόσο, επισημαίνουν ότι στο Ιράκ οι θερμοκρασίες είναι υψηλότερες από ό,τι στις περιοχές όπου υπάρχουν λεπτομερή στοιχεία για κρούσματα του ιού και δεν αποκλείεται αυτά να παρουσιαστούν εκεί νωρίτερα -το Μάιο η θερμοκρασία στο Ιράκ είναι αντίστοιχη αυτής στο Ισραήλ (από όπου υπάρχουν λεπτομερή στοιχεία για επιδημία σε ανθρώπους) τον Ιούνιο. Η υψηλή θερμοκρασία ευνοεί την εκδήλωση κρουσμάτων.
Ιδιαίτερη σημασία δίνουν πάντως οι δυο Αμερικανοί ερευνητές στη συμπεριφορά των πτηνών της Βαβυλώνας, όπως αυτή καταγράφεται σε ένα χωριό του Πλούταρχου. Ο Πλούταρχος γράφει: «Οταν έφτασε μπροστά στα τείχη της Βαβυλώνας, είδε πολλά κοράκια να πετούν πάνω από αυτήν και να τσιμπούν το ένα το άλλο, και κάποια από αυτά έπεσαν νεκρά μπροστά του». Σήμερα τα κοράκια είναι μεταξύ των πτηνών που είναι πιο ευάλωτα στον ιό. Στις ΗΠΑ όταν ξέσπασε το 1999 για πρώτη φορά επιδημία του ιού του δυτικού Νείλου είχαν παρατηρηθεί πολλά νεκρά πτηνά πριν διαπιστωθούν τα πρώτα κρούσματα σε ανθρώπους. Επίσης υπογραμμίζουν ότι τα πτηνά αυτά, πριν πεθάνουν, παρουσίασαν συμπτώματα παράξενης συμπεριφοράς, παρόμοια με αυτά που αναφέρει ο Πλούταρχος.
Τόνισαν ακόμη ότι όταν καταχώρισαν τα συμπτώματα της νόσου του Αλέξανδρου στο GIDEON (ένα online σύστημα διάγνωσης μολυσματικών νόσων βάσει των συμπτωμάτων) μαζί με την αναφορά στα νεκρά πτηνά, το αποτέλεσμα που έβγαλε ήταν 100% εγκεφαλίτιδα του δυτικού Νείλου!
Οι επιστήμονες παραδέχονται βέβαια πως ούτε και η δική τους «διάγνωση» δεν πρέπει να θεωρείται απολύτως ορθή, καθώς δεν μπορούν να υπάρχουν πραγματικές αποδείξεις. Οι ενδείξεις ωστόσο, όπως υποστηρίζουν, είναι αρκετά ισχυρές.
Αλλάζει η παγκόσμια Ιστορία
Οπως και να έχει πάντως -καθώς μάλλον ποτέ δε θα μπορέσουμε να μάθουμε με βεβαιότητα την αλήθεια- είναι αξιοσημείωτο το πώς ο ρους της παγκόσμιας Ιστορίας και η μοίρα του κόσμου μπορεί να αλλάξουν από κάτι τόσο απλό όσο το… τσίμπημα ενός κουνουπιού (που μόλυνε τον Αλέξανδρο με τον θανατηφόρο ιό)! Η Ιστορία δε γράφεται, βέβαια, με υποθέσεις, αλλά στην προκειμένη περίπτωση ο συλλογισμός έχει, αν μη τι άλλο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Σε αυτό το πλαίσιο αξίζει να αναφερθεί η απάντηση που είχε δώσει -με αρκετή δόση χιούμορ- σε παλαιότερη συνέντευξή του στον «ΑτΚ» ο Ρόμπιν Λέιν Φοξ, καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και κατά γενική αποδοχή ένας από τους κορυφαίους ερευνητές για το Μέγα Αλέξανδρο, στην ερώτηση για το τι θα συνέβαινε αν ο Μακεδόνας στρατηλάτης δεν είχε πεθάνει το 323 π.Χ. στη Βαβυλώνα: «Αρχικά θα είχε κατακτήσει την Αραβία και μετά την Καρχηδόνα. Θα συμπεριλάμβανε στο στρατό του και Καρχηδόνιους και ακολούθως η κατάκτηση της βορειοδυτικής Αφρικής θα ήταν εύκολη υπόθεση. Θα περνούσε στην Ισπανία και αργότερα στην Ιταλία. Τα σχέδιά του αυτά είναι τεκμηριωμένα από τις πηγές. Αυτά που ακολουθούν είναι προσωπικές μου σκέψεις. Στην Ιταλία, γύρω στο 315 π.Χ., θα αντιμετώπιζε τους Ρωμαίους. Θα τους νικούσε και θα έπαιρνε το δείπνο του στο λόφο του Καπιτωλίου φορώντας ρωμαϊκή τήβεννο (…). Θα άκουγε ότι οι Ρωμαίοι θυσιάζουν άλογα και θα απαγόρευε αυτές τις θυσίες στη μνήμη του Βουκεφάλα. Μετά θα επέστρεφε στη Μακεδονία με δόξα και τιμές (…). Αν ζούσε, η ανθρωπότητα θα γλίτωνε από πολλά δεινά και τους συνεχείς πολέμους των χρόνων που ακολούθησαν. Το ελληνικό βασίλειο θα εκτεινόταν από το Γιβραλτάρ μέχρι το Πακιστάν, θα είχαμε γλιτώσει από τους Ρωμαίους και τις αιματοχυσίες που προκάλεσαν. Οι Βρετανοί δε θα μιλούσαν αγγλικά, οι Γάλλοι δε θα μιλούσαν γαλλικά, όλοι θα μιλούσαν σήμερα ελληνικά και θα διδάσκονταν τον Ομηρο και όλοι θα διάβαζαν το Σοφοκλή στο πρωτότυπο! Κρίμα που δεν συνέβησαν όλα αυτά…».
Πηγή: Αγγελιοφόρος (Κωνσταντίνος Γουσίδης)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου