Ψηφιακό σχολείο: Αναβάθμιση ή υποβάθμιση της εκπαίδευσης;

Δημήτρης Τσαούσης

Σχολικός Σύμβουλος Φυσικών νομού Ιωαννίνων

 Τελευταία η λέξη ψηφιακή έγινε της μόδας στην εκπαίδευση. Πέρυσι, το σχολικό έτος 2009 – 10, προβλήθηκε η ψηφιακή τάξη. Φέτος το Υπουργείο Παιδείας έκανε πρώτο θέμα το ψηφιακό σχολείο. Και στις δυο περιπτώσεις αυτό που το Υπουργείο θέλει να τονίσει είναι την εισαγωγή της ψηφιακής τεχνολογίας στην εκπαιδευτική πράξη.

 Καθώς τα χρόνια περνούν, η επιστήμη προάγεται και αναπτύσσεται η τεχνολογία. Η κοινωνία χρησιμοποιεί την νέα τεχνολογία και την εισάγει στην καθημερινή πρακτική. Έτσι όταν βγήκε ο ηλεκτρισμός, ηλεκτροδοτήσαμε τα σχολεία αλλά δεν τα ονομάσαμε ηλεκτρικά σχολεία. Τα αυτοκίνητα χρησιμοποιούν την ψηφιακή τεχνολογία, αλλά δεν τα ονομάσαμε ψηφιακά. Τα πανεπιστήμια χρησιμοποιούν από χρόνια την ψηφιακή τεχνολογία και δεν ονομάστηκαν ψηφιακά. Γιατί τα σχολεία να ονομαστούν ψηφιακά;

 Όμως ίσως γινόμαστε υπερβολικοί με το όνομα, ενώ το κυρίαρχο θέμα δεν είναι το όνομα, αλλά η σωστή εφαρμογή της ψηφιακής τεχνολογίας στην εκπαίδευση ώστε να την αναβαθμίσει και να μη την υποβαθμίσει. Πέρυσι ασχοληθήκαμε επί μακρόν με το πρόγραμμα της ψηφιακής τάξης, (Ψηφιακή τάξη, 2009. http://users.sch.gr/dtsaousis/Eisigiseis/psifiakitaksi.doc) που προέβλεπε όλοι οι μαθητές να φέρουν στην τάξη, τους προσωπικούς τους υπολογιστές. Το πρόγραμμα σταμάτησε γιατί αποδείχτηκε έγκαιρα ότι αντί να βοηθήσει την εκπαίδευση θα της πρόσθετε μερικά προβλήματα ακόμη. Το νέο πρόγραμμα του ψηφιακού σχολείου βελτιώνει το μη ψηφιακό σχολείο;

 Για μια γόνιμη κριτική δεν πρέπει να είμαστε βιαστικοί και οφείλουμε να μελετήσουμε προσεκτικά την εφαρμογή του προγράμματος του ψηφιακού σχολείου στην πράξη. Επισκεφτήκαμε λοιπόν την ιστοσελίδα του υπουργείου  http://digitalschool.ypaideias.gr , στην οποία υπάρχουν ήδη μερικά ψηφιακά μαθήματα και αξιολογήσαμε τα πρώτα δείγματα γραφής του νέου προγράμματος. Ανατρέξαμε στο μάθημα φυσική κατεύθυνσης Γ′ Λυκείου. Εκεί βρήκαμε το πρόγραμμα σπουδών και το σχολικό βιβλίο σε ψηφιακή μορφή, τα οποία υπάρχουν και στο δικτυακό τόπο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και άρα δεν αποτελεί κάτι νέο. Επίσης βρήκαμε σημειώσεις με τύπους και οδηγίες απομνημόνευσης της ύλης, φροντιστηριακού τύπου. Τέλος βρήκαμε πολλές βιντεοδιαλέξεις, βιντεοσκοπήσεις μαθημάτων, που παραδίδονται από καθηγητή που χρησιμοποιεί μόνο ένα μαυροπίνακα, που θυμίζει φροντιστήριο της δεκαετίας του 1960! Η βιντεοσκόπηση όμως μιας ξεπερασμένης διδασκαλίας δεν την μετατρέπει αυτόματα σε ψηφιακή διδασκαλία.

 Η επίσκεψη στο δικτυακό τόπο του ψηφιακού σχολείου προκαλεί απογοήτευση. Το Υπουργείο Παιδείας έχει ήδη εξαγγείλει την αλλαγή του εκπαιδευτικού συστήματος στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, διότι διαπίστωσε αυτά που διατυπώνουμε χρόνια τώρα στα εκπαιδευτικά συνέδρια. Οι μέθοδοι διδασκαλίας μας είναι δασκαλοκεντρικές και δεν προάγουν την κριτική σκέψη των μαθητών αλλά την στείρα παπαγαλία. Αντί λοιπόν να φτιάξουμε ένα ψηφιακό σχολείο που θα διορθώσει τα κακώς κείμενα της εκπαίδευσης και να πάμε μπροστά, φτιάξαμε ένα πρόγραμμα που μας ξαναγυρίζει πάλι πίσω!

 Τα τελευταία είκοσι χρόνια έχουν γίνει θαυμάσιες μελέτες από ένα μεγάλο αριθμό συναδέλφων στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών. Τις μελέτες αυτές τις έχουν παρουσιάσει σε εκπαιδευτικά συνέδρια (Δ. Τσαούσης,Η πληροφορική ως εκπαιδευτικό εργαλείο. Προσομοίωση πειραμάτων φυσικής. Πρακτικά Εργασιών 1^ης  Πανηπειρωτικής Ημερίδας, Πληροφορική και Εκπαίδευση, Ιωάννινα, 1998.) και τις βρίσκουμε σε πάμπολλες δημοσιεύσεις. Έχει γίνει πλέον αποδεκτό από την εκπαιδευτική κοινότητα ότι η διδασκαλία των φυσικών επιστημών πρέπει να έχει μαθητοκεντρικό χαρακτήρα, να διεγείρει την περιέργεια και την ερευνητική διάθεση του μαθητή. Ο ενημερωμένος δάσκαλος πλέον χρησιμοποιεί την εποικοδομητική μέθοδο στη διδασκαλία του και  βοηθά το μαθητή να χτίζει μόνος του τη γνώση σε γερά θεμέλια και να μη αποστηθίζει το μάθημα, αλλά να ανακαλύπτει τους νόμους της φύσης και να τους επιβεβαιώνει με πειραματικές ασκήσεις που εμπλουτίζουν το καθημερινό μάθημα (Διαχείριση της τάξης, 2007 http://users.sch.gr/dtsaousis/Eisigiseis/diaxirisitaxis.doc). Το Υπουργείο συμμερίζεται  τις απόψεις αυτές για τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών. Γι’ αυτό έχει χρηματοδοτήσει τη δημιουργία εργαστηρίων και εργαστηριακών κέντρων και έχει κάνει σλόγκαν τα συμπεράσματα μελετών όπως το να μάθουμε τους μαθητές πώς να μαθαίνουν, που σημαίνει ενεργό μάθηση με στόχο την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης. Αλλά και στη νομοθεσία που ορίζει τον τρόπο επιλογής των θεμάτων στις εξετάσεις των μαθητών, προβλέπονται θέματα τέτοια που να αξιολογείται και να επιβραβεύεται  η κριτική ικανότητα των μαθητών.

 Ενώ λοιπόν το Υπουργείο αναγνωρίζει τη σπουδαιότητα της μαθητοκεντρικής  διδασκαλίας στα σχολεία μας, με τις βιντεοδιαλέξεις που προβάλλει στο ψηφιακό σχολείο, προπαγανδίζει το δασκαλοκεντρικό σύστημα και την στείρα απομνημόνευση, ακυρώνοντας με τον τρόπο αυτό όλες τις προσπάθειες που έχει κάνει τόσα χρόνια η εκπαιδευτική κοινότητα για τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης. Πως θα πείσουμε τους συναδέλφους να ακολουθήσουν μια ενθουσιαστική διδασκαλία εμπλουτισμένη με προσομοιώσεις πειραμάτων ή πειραματικές δραστηριότητες στις οποίες οι μαθητές συμμετέχουν και χρησιμοποιούν Η/Υ για συλλογή και επεξεργασία των μετρήσεων  ώστε να οδηγηθούν στην ενεργό μάθηση, όταν το πρότυπο που προβάλλεται είναι ακριβώς το αντίθετο; Η ψηφιακή τεχνολογία δεν χρησιμοποιείται σωστά στο ψηφιακό σχολείο που προβάλλεται στο δικτυακό τόπο  του υπουργείου. Έχουμε ένα αυτοκίνητο αγώνων και δεν το κινούμε με βενζίνη, αλλά βάλαμε να το τραβούν άλογα!

 Τυχόν δικαιολογία ότι οι βιντεοδιαλέξεις δεν προβάλλονται για τη διδασκαλία στο σχολείο αλλά σαν φροντιστηριακό μάθημα, δεν ευσταθεί. Μια διδασκαλία που οδηγεί σε αποστήθιση όπου και αν εφαρμοστεί έχει το ίδιο βλαπτικό αποτέλεσμα. Άλλωστε αυτή η μέθοδος διδασκαλίας αρχικά εφαρμόστηκε στα φροντιστήρια και χωρίς να το καταλάβουμε έχει διεισδύσει και στα σχολεία με τη δικαιολογία ότι βοηθούμε τους μαθητές να μπουν στο πανεπιστήμιο. Όμως δεν βοηθάμε τους μαθητές μας πραγματικά με αυτό τον τρόπο. Απλώς ξεγελάμε το υπάρχον σύστημα εξετάσεων και βάζουμε τους μαθητές στο πανεπιστήμιο χωρίς τις απαιτούμενες γνώσεις. Σύντομα οι μαθητές θα ανακαλύψουν το έλλειμμά τους και όλοι μας θα πληρώσουμε τις επιλογές που κάναμε.

 Σήμερα υπάρχουν πολλοί καθηγητές στην Ελλάδα που χρησιμοποιούν την ψηφιακή τεχνολογία στην καθημερινή διδασκαλία τους, με τρόπο που να συμφωνεί με τους κανόνες της διδακτικής των φυσικών επιστημών και συμβάλλουν ενεργά στη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης στη χώρα μας (Διοργάνωση επιμορφωτικού σεμιναρίου 40 ωρών για τους καθηγητές ΠΕ04 του Ν. Ιωαννίνων. Υπεύθυνος του προγράμματος Δ. Τσαούσης. Πρόγραμμα του ΕΠΕΑΕΚ 2^ο Κ.Π. με αριθμό σύμβασης 0202 - Β99 κατά το οποίο το κυρίως έργο ήταν η εκμάθηση του εκπαιδευτικού πακέτουInteractivePhysics και με τίτλο: Προσομοίωση Πειραμάτων Φυσικής, 11- 22 Σεπτεμβρίου 2000.  ). Αυτούς τους συναδέλφους πρέπει να βρούμε και να προβάλλουμε την δουλειά τους, για να αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση. Τότε η ψηφιακή τεχνολογία θα βοηθήσει πραγματικά να βελτιωθεί η διδασκαλία στα σχολεία μας και θα αναβαθμιστεί η εκπαίδευση.